”Beleggers beleggen tóch nog altijd beter dan computers”, kopte RTL Z op 21 september 2016. Uit een studie van de universiteit van Cambridge zou blijken dat ”de mens gedoemd is als we uitgaan van computers bij het beleggen.” De intuïtie van handelaren zou onverslaanbaar zijn. Kan de strijd tussen mens en machine op dit ene punt beslecht worden? En is er werkelijk sprake van een strijd tussen computers en beurshandelaren? Nieuwscheckers dook in de wereld van de beurshandel en ontdekte dat RTL Z onterecht uitging van een vergelijking tussen mens en machine in het onderzoek. Daarnaast stellen experts op het gebied van beleggen dat algoritmes de menselijke beleggers tegenwoordig wel degelijk aftroeven.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Met zijn onderzoek wilde Coates aantonen dat mensen die gevoelig zijn voor het herkennen van de signalen van hun lichaam – zogenaamde interoceptieve signalen, zoals de hartslag – beter in staat zijn onder grote druk beslissingen te nemen. De onderzoekers gingen na in hoeverre proefpersonen een juiste inschatting konden maken van het tempo van hun hartslag, de zogeheten heartbeat awareness method (HBA). Dit zou een indicator zijn voor hun intuïtie. Succesvolle beurshandelaren bleken gevoeliger voor deze signalen en presteerden dus beter op het gebied van risicovolle besluitvorming.
Wat klopt hier niet?
Niet alleen de kop van het nieuwsbericht van RTL Z, maar ook de inleiding en het slot impliceren een onderzoek waarin de beleggingsresultaten van computers en mensen worden vergeleken. ”Het werk van beurshandelaren wordt steeds vaker overgenomen door computers met slimme algoritmes”, schrijft journaliste Saskia van Huijgevoort. Het experiment van John Coates zou aantonen dat dit geen goed idee is. Maar in het originele onderzoek wordt nergens een vergelijking met computers getrokken. Er wordt zelfs amper gerept over algoritmes!
Het originele onderzoek betrof namelijk een vergelijking tussen beurshandelaren en niet-beleggers, zoals studenten. Niet heel vreemd dat beurshandelaren beter presteren dan studenten, maar zouden ze inderdaad beter presteren dan computers? Dat is een vraag die niet beantwoord kan worden op basis van het aangehaalde onderzoek. Volgens RTL Z zou John Coates tegen nieuwsdienst Reuters gezegd hebben dat mensen de strijd tegen computers gaan winnen. Coates zei echter: ”Humans can indeed compete against machines.” Over winnen wordt weinig gezegd. Wellicht een iets te vrije vertaling?
Wat zeggen experts?
Nieuwscheckers legde de vraag ”Zijn mensen inderdaad nog altijd beter in beleggen dan computers?” neer bij een aantal experts op het gebied van beleggen en algoritmische handel. Volgens hoogleraar financiën en financiële markten Clemens Kool van de Universiteit Utrecht is er geen bewijs dat actief handelen door beurshandelaren op langere termijn leidt tot betere resultaten. Kool: ”Computers zijn beter in het opsporen van patronen en arbitrageverschillen in de markt.” Zeker wanneer het op snelle beslissingen aankomt, leveren computers volgens Kool beter werk dan mensen. Albert Menkveld, hoogleraar financiële economie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, geeft een duidelijk antwoord. ”Nee”, zegt hij, ”computers zijn beter in het beleggen van digitaal beschikbare informatie en kunnen snellere beslissingen maken.” Daar voegt hij wel aan toe dat het eraan ligt wat er belegd moet worden.
Volgens Menkveld bestaat er een verschil tussen harde en zachte data. Het eerste type betreft toetsbare informatie, zoals de prijs van aandelen en de marktindex. Zachte data gaat over meningen, waarden en percepties, zoals de evaluatie van kennis binnen een bedrijf. Waar mensen beter beleggen als het gaat om beslissingen op basis van zachte data, zijn computers beter in het verwerken van harde data. Coates testte proefpersonen die handelden in financiële derivaten, die onder de harde data vallen. Computers zouden volgens de theorie van Menkveld dus beter in staat zijn beleggingsbeslissingen te nemen die gebaseerd zijn op dit type informatie.
Expertise boven onderbuikgevoel
De conclusie van het onderzoek is dat handelaren die hun hart bewust voelden kloppen, meer succes hebben. Met andere woorden, ze luisteren beter naar hun ‘onderbuikgevoel’. Dit is een lastig te definiëren begrip. Kan een onderbuikgevoel inderdaad gemeten worden door het je bewust zijn van je hartslag? Albert Menkveld vindt hartkloppingen niet de beste maatstaf voor succesvol beleggen. ”Het gaat eerder om expertise dan om een onderbuikgevoel. Er is wel sprake van een wisselwerking tussen de twee: hoe meer training en expertise je hebt, hoe beter je onderbuikgevoel wordt ontwikkeld.” Dit zou een reden kunnen zijn voor de hogere scores van de beurshandelaren.
Remco Zwinkels, hoogleraar gedragseconomie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en gespecialiseerd in risicomanagement, is eveneens van mening dat mensen niet per se beter zijn in beleggen dan computers. Ook Zwinkels noemt snelheid als het grootste voordeel dat computers hebben. Vooral als het gaat om high frequency trading zijn computers volgens hem beter dan mensen. Opvallend is dat de proefpersonen in Coates’ onderzoek allen actief waren in dit hogesnelheidshandelen. Toch sluit hij het belang van intuïtie niet uit bij beleggen. ”Ik denk dat het intuïtieve gedeelte van de mens belangrijk is bij het maken van beslissingen.” Hoewel Zwinkels intuïtie een moeilijk te vangen begrip noemt, heeft dit onderzoek volgens hem op een leuke en creatieve manier aangetoond dat we het emotionele gedeelte van de mens niet buiten beschouwing kunnen laten.
De onderzoeker
In een reactie op de kritiek op zijn onderzoek, geeft onderzoeker John Coates toe dat de heartbeat awareness method niet feilloos is. “Er zijn meerdere manieren om de gevoeligheid voor interoceptieve signalen bij mensen te meten en HBA is hiervan het meest onderzocht en het gemakkelijkst uit te voeren. Het toont echter geen direct verband aan tussen de hartslag en de prestaties van de proefpersonen. Bovendien zijn er meerdere interpretaties mogelijk”, aldus Coates. Uit het onderzoek komen volgens de wetenschapper echter wel ‘opmerkelijke resultaten’, die gebruikt kunnen worden voor toekomstig onderzoek. Coates: “Zonder de rommelige en voorlopige conclusies van veldwerk zou de wetenschap opdrogen”. De onderzoeker bevestigt overigens dat er in zijn onderzoek geen sprake is van een strijd tussen mens en computer en dat de kop van het artikel van RTL Z niet klopt.
Conclusie
Beleggers tóch beter in beleggen dan computers? Nee, toch niet. Hoewel de menselijke factor in de beurshandel zeker niet onbelangrijk is, troeven algoritmes de menselijke intuïtie wel degelijk af. Mythe ontkracht zou je zeggen, ware het niet dat het onderzoek waarop RTL Z zich baseert deze mythe nooit de wereld heeft ingeholpen. Een wellicht iets te vrije vertaling maakt dat het nieuwsartikel conclusies trekt die volkomen losstaan van de bevindingen van de onderzoeker. De auteur van het artikel is niet ingegaan op het verzoek te reageren.
Foto: Andy Hill (Wikimedia Commons, CC0)