Supplementen slikken ongezond?

‘Supplementen slikken ongezond’, kopte de Volkskrant op woensdag 12 oktober. Volgens het artikel zou de dagelijkse inname van extra vitamines en mineralen eerder tot kanker en vroege sterfte leiden. Een ironische boodschap: we slikken de vitamines om gezond te blijven, maar als we de Volkskrant moeten geloven brengt elke pil ons dichter bij dood en verderf. Alle supplementen de prullenbak in dan maar?

Voor de vitamineslikkers die de eerste klap te boven zijn gekomen en verder lezen, lijkt het zo’n vaart niet te lopen. Het artikel beschrijft twee Amerikaanse onderzoeken die zouden uitwijzen dat mensen die dagelijks extra vitamines en mineralen slikken eerder kanker krijgen en zelfs eerder dood gaan dan mensen die niets gebruiken.

Prostaatkanker

Als je de onderzoeken echter beter bekijkt, kom je tot de ontdekking dat bovenstaande conclusies wel erg kort door de bocht zijn. Het eerste onderzoek, gepubliceerd in JAMA, richtte zich op 35.000 mannen van wie een deel dagelijks vitamine E had geslikt. Tijdens een eerdere meting kwam er geen significant verband naar voren. Enkele jaren later, toen er meer gevallen van prostaatkanker bekend werden en de meting herhaald werd, vond men wel een significant verband.

Dat de dagelijkse inname van extra vitamines en mineralen de oorzaak zou zijn van kanker, is echter een ongenuanceerde conclusie. Allereerst is het belangrijk om op te merken dat de mannen allemaal ouder waren dan vijftig jaar. Bovendien werd alleen het effect van de vitamines op prostaatkanker onderzocht. Het is dus best mogelijk dat vitamine E andere vormen van kanker voorkomt. Of dat andere vitamines dan vitamine E niet met prostaatkanker geassocieerd worden.

De berichtgeving mag dan wat ongenuanceerd zijn, met het onderzoek zelf lijkt weinig mis, zegt Kees van Putten, methodoloog bij het Instituut Psychologie van de Universiteit Leiden. Het onderzoek betreft weliswaar een grote hoeveelheid mensen, maar de groepen waar het hier werkelijk om gaat (de mensen die prostaatkanker hebben gekregen) zijn eigenlijk maar vrij klein. ‘Des te meer mensen, des te betrouwbaarder. Het loont dus om over een aantal jaar nogmaals te kijken of het verband duidelijker zichtbaar wordt.’
Volgens Van Putten wil het feit dat er na een tweede meting een verband gevonden is tussen vitamine E en de kans op prostaatkanker echter nog niet zeggen dat het een het ander veroorzaakt. Opvallend is ook het feit dat er geen significant effect gevonden werd bij mensen die zowel vitamine E als selenium slikken.

Het slikken van vitamine E wordt – mits het niet in combinatie geslikt wordt met selenium – dus geassocieerd met een vergrote kans op prostaatkanker bij mannen die ouder zijn dan vijftig jaar. Dat wil niet zeggen dat het slikken van vitamines in het algemeen tot een verhoogde kans op kanker leidt.

Oudere vrouwen

Het tweede onderzoek, gepubliceerd in Archives of Internal Medicine, betreft ruim 38 duizend oudere vrouwen die zelf aangaven supplementen te slikken. Het lijkt in dit onderzoek niet zozeer te gaan over de relatie tussen supplementen en kanker, er is alleen sprake van een hoger sterfteaantal bij de groep die supplementen slikte. Dat roept meteen een aantal vragen op.  In 1986, toen het onderzoek begon, was de gemiddelde leeftijd van de vrouwen 61 jaar. Het verschil tussen de groepen die wel of geen supplementen slikten, is bovendien maar 1 procent. Wederom vermeldt het krantenartikel niet dat het hier alleen gaat om vrouwen, die ook nog eens op leeftijd zijn. Je kan je ook afvragen hoe betrouwbaar de zelfrapportage van het slikken van supplementen is. Worden de pillen echt wel braaf elke dag geslikt?

Reactie de Volkskrant

Ellen de Visser, medisch redacteur van de Volkskrant: “Het klopt dat de onderzochte groep alleen vrouwen betreft, maar de onderzoekers besluiten hun rapport met de suggestie dat de resultaten te generaliseren zijn. De boodschap van mijn  artikel was dat te veel vitamines en mineralen schade kunnen veroorzaken. Zelfs als dat alleen voor oudere vrouwen geldt (wat dus waarschijnlijk niet zo is)  is het nieuwswaardig: de onderzoeksgroep was zeer groot en de vrouwen zijn decennia lang gevolgd. Het gaat dus om een zeer deugdelijke studie, gepubliceerd in een vooraanstaand medisch tijdschrift.”

Over de kop,  ‘Supplementen slikken ongezond’, die meer uitnodigt tot lezen dan het correctere ‘Sommige supplementen kunnen bij oudere mensen misschien leiden tot een iets eerdere dood’, zegt De Visser: “Ten eerste schrijven we de koppen niet zelf, ten tweede zijn we gebonden aan een beperkt aantal woorden voor een dergelijk bericht. Je probeert dan ook zo pakkend mogelijk te schrijven, en dan kan het voorkomen dat een bericht minder genuanceerd is.”

Twijfel

Ondanks meerdere onderzoeken bestaan er dus nog volop twijfels over hoeveel we wel of niet aan voedingssupplementen moeten slikken per dag. Sommige voedingssupplementen vergroten wellicht de kans op prostaatkanker, anderen verlagen juist het risico op darmkanker. Volgens een woordvoerster van KWF Kankerbestrijding is het weliswaar zo dat het slikken van een teveel aan voedingssupplementen een averechts effect kan hebben, maar ze benadrukt dat mensen die een normale hoeveelheid vitamines slikken zich geen zorgen hoeven te maken. ‘Je moet wel heel erg veel slikken wil het schadelijk zijn.’

Ook het Voedingscentrum verzekert ons dat het slikken van voedingssupplementen in principe niet zoveel kwaad kan. Alleen in specifieke gevallen kunnen bepaalde supplementen met hoge doseringen het risico op kanker vergroten. Het voedingscentrum adviseert dan ook alleen supplementen te slikken als je echt een tekort hebt aan een bepaalde stof, en de dagelijks aanbevolen hoeveelheid niet te overschrijden.

In ieder geval kunnen we ons dus geruststellen met de gedachte dat aan gezond eten met veel groente en fruit zich nog nooit iemand een buil heeft gevallen. Dat het tandglazuur door overmatig fruitgebruik wordt aangetast is dan weer een probleem van een heel andere categorie.