‘Geweld tegen politie toegenomen’ viel er begin oktober te lezen op NU.nl, vk.nl en andere nieuwssites. De informatie komt uit een persbericht van de website www.geweldtegenpolitie.nl (GTP). Deze maakte een analyse op basis van officiële politieberichten van het tweede en het derde kwartaal van dit jaar. GTP concludeerde daaruit dat het geweld tegen politieagenten met 171 incidenten was toegenomen. Maar er kunnen vraagtekens gezet worden bij de representativiteit van deze cijfers. Ze zijn namelijk gebaseerd op slechts zes maanden en bovendien niet compleet.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
De cijfers van geweldtegenpolitie.nl zijn gebaseerd op politiepersberichten over meldingen. In een Utrechts rapport over Geweld tegen gezagsdragers (2009) staat dat geweldsdelicten pas als zodanig gekwalificeerd kunnen worden als een onafhankelijke rechter zich daarover heeft uitgesproken. Hier is bij politieberichten geen sprake van. “De wijze waarop geweldtegenpolitie.nl gegevens verzamelt, is per definitie niet representatief,” zegt ook Jaap Timmer, universitair hoofddocent Politie- en Veiligheidsstudies aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Voor correcte informatie moet je naar de oorspronkelijke bron. Deze gegevens hebben zo geen wetenschappelijke waarde.” Timmer kan nog niet zeggen of geweld tegen de politie toe- of afneemt: “Dit wordt nog maar kort als zodanig geregistreerd. Er kunnen daarom op dit moment nog geen definitieve kwantificerende uitspraken worden gedaan.”
Incompleet
Bovendien wordt geweld tegen politie volgens de woordvoerster van politiekorps Kennemerland niet altijd gemeld: “Soms is er ook sprake van geweld in privacy-gevoelige situaties. Dit melden wij over het algemeen niet.” De cijfers uit het persbericht van GTP zijn dus niet compleet. Als het gaat om geweld tegen politie in uniform op straat, wordt dit overigens wel gemeld. “Ook is er in het persbericht sprake van een vergelijking van een paar maanden. Meestal vergelijk je een periode met dezelfde periode vorig jaar, maar dit bericht doet dat niet.” De cijfers van geweldtegenpolitie.nl zijn daarom geen goede afspiegeling van de situatie. “Ze geven een minimum weer,” aldus de woordvoerster. Volgens haar is er in regio Kennemerland zelfs sprake van een daling van het aantal gevallen.
Reactie persbureaus
Persbureau Novum maakte op basis van het persbericht van GTP een nieuwsbericht, dat werd opgepikt door nieuwswebsite NU.nl. Novum claimt het persbericht gecontroleerd te hebben: “Als het bericht klopt, publiceren wij het en anders niet”, vertelt Novum ons. “Bovendien maken wij de berichtgeving zo transparant mogelijk, door er duidelijk bij te vermelden dat geweldtegenpolitie.nl een particulier initiatief is.” Voor Novum was het geen probleem dat er slechts twee kwartalen met elkaar vergeleken werden: “Totaal niet. Ook het CBS brengt wel eens een bericht naar buiten gebaseerd op opeenvolgende kwartalen.”
Het ANP signaleerde het bericht ook, al was dat via de NOS. Het persbureau heeft het bericht opgenomen in de ANP MediaWatch: een dienst die mediaberichten weergeeft die het ANP niet zelf heeft gebracht. Een aantal krantensites, waaronder De Telegraaf en de Volkskrant, hebben deze MediaWatch overgenomen. De inhoud van het persbericht en de versie die daarvan op de website van de NOS stond, heeft het ANP niet gecontroleerd. “Inhoudelijk checken wij dit niet. Wij schrijven de verantwoordelijkheid in het bericht zelf toe aan het medium dat het nieuws in eerste instantie brengt. Vervolgens maken andere media de keuze om de MediaWatch wel of niet mee te nemen in hun berichtgeving”, aldus het ANP. Als het ANP het bericht meeneemt in zijn eigen reguliere persdienst, dus onder de eigen naam, controleert het de informatie wel.
Reactie geweldtegenpolitie.nl
Roland Wichser, oprichter van geweldtegenpolitie.nl, heeft de geweldsdelicten geïnventariseerd op basis van officiële politiepersberichten. Hij haalt de cijfers van de officiële politiewebsite en ordent ze vervolgens op zijn eigen site, zo vertelt hij ons. Opvallend is dat GTP in het persbericht waarschuwt dat de politieregio’s een eigen beleid hanteren bij het openbaar maken van geweld tegen eigen personeel. Zo brengt de ene regio meer politieberichten naar buiten dan de andere. Volgens de site “ontstaat [hierdoor] een vertekend beeld van landelijk geweld tegen agenten.” De politie Amsterdam-Amstelland brengt bijvoorbeeld weinig berichten naar buiten over geweld dat plaatsvindt in deze regio.
Wanneer we de NOS met dit gegeven confronteren, zegt Ilan van der Sluis, researcher politie en justitie bij de NOS, hierover: ‘”Uiteindelijk kan het belang om de cijfers te brengen groter zijn dan de drang naar volledigheid. Uiteraard zullen wij in onze berichtgeving ook melding maken van de manco’s, zodat het publiek weet dat wat wij melden niet absoluut is.” Volgens hem geven de cijfers van GTP context en was dit een reden om het bericht mee te nemen: “In tegenstelling tot de officiële politiecijfers geven de cijfers van geweldtegenpolitie.nl een inkleuring naar categorie en gebeurtenis. Zo wordt het duidelijker om wat voor geweld het gaat.”
Conclusie
De cijfers over geweld tegen politie zijn voorlopig (want gebaseerd op meldingen in plaats van gerechtelijke uitspraken) en niet representatief (want afkomstig uit onvolledige politiepersberichten). Bovendien beslaan ze slechts twee opeenvolgende kwartalen: te weinig om een trend te onderscheiden van een toevallige fluctuatie. Een telefoontje naar de politie of een expert was voldoende geweest om deze cijfers te duiden. Volgens de opsteller van het persbericht waar het mee begon, Roland Wichser, is dit de verantwoording van de media zelf: “Er zijn helaas altijd media die niet alles naar buiten brengen. Veel journalisten nemen echter wel de moeite om contact op te nemen met GTP voordat ze overgaan tot berichtgeving. De media die niet de volledige feiten brengen, doen zichzelf en de lezer helaas tekort.”