‘Baby kan vaccinatie krijgen via moedermelk’, schrijft RTL Nieuws op 7 oktober 2016. Door vrouwen vlak voor hun zwangerschap te vaccineren, zouden zij na de bevalling de vaccinatie via borstvoeding kunnen ‘doorgeven’, zodat een baby sommige vaccinaties zou kunnen overslaan. Het bericht is geschreven op basis van onderzoek van de Universiteit van Californië in Riverside. De wetenschappers hopen dat baby’s met de nieuwe methode beter worden beschermd tegen onder meer tuberculose. Maar het werkt alleen nog maar bij muizen. En ook dat betwijfelen specialisten.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Maar eerst de boeken in voor wat theorie over de vaccinatie. In de spuit van een vaccinatie zitten meestal dode of verzwakte bacteriën. Wanneer deze in het lichaam terechtkomen, maakt een mens via zijn afweercellen – ook wel immuuncellen genoemd – antistoffen aan. Het is al langer bekend dat ook via borstvoeding afweercellen worden overgedragen, zoals T-cellen (afweercellen die geïnfecteerde cellen vernietigen). Die cellen zijn gunstig voor het immuunsysteem van een baby.
Als een ziekte het lichaam van een baby binnendringt, vechten afweercellen tegen die ziekte. Maar moedermelk kan niet alle benodigde afweercellen overdragen. Bovendien zijn veel antistoffen maar een paar maanden werkzaam, waardoor een baby na zijn geboorte vaak tegen ziektes wordt ingeënt.
Wat zegt het onderzoek?
Terug naar het onderzoek. De wetenschappers hebben muizen als testmateriaal gebruikt. Bij die muizen hebben ze ontdekt dat als de moeder wordt gevaccineerd, de ingespoten afweercellen – de T-cellen – via de melk naar de thymus van een jong kunnen gaan. De thymus is een orgaan dat tussen het borstbeen en de luchtpijp zit, en regelt de ontwikkeling van de afweercellen die moeten vechten als er ziektes voorbij komen. De muizenmoeders zoogden jongen van andere muizen, zodat de onderzoekers zeker wisten dat ze de immuniteit niet via de placenta hadden overgedragen.
Volgens professor Ameae Walker, een van de Amerikaanse onderzoekers, zouden ook baby’s op die manier hun eigen cellen kunnen aanmaken die kunnen vechten tegen ziektes. Die cellen zouden voor altijd kunnen werken waardoor sommige vaccinaties overbodig worden.
Te weinig afweercellen
Maar volgens professor Bernard van der Zeijst, bioloog aan het LUMC, worden er in het onderzoek wel erg weinig T-cellen overgedragen. Daarbij is de bescherming van de jonge muisjes volgens hem niet gemeten. Ook professor Hans van Goudoever, hoofd kindergeneeskunde VUmc & AMC, heeft zich over het onderzoek gebogen. Hij sluit zich aan bij Van der Zeijst. Volgens hem zijn de percentages van de overgedragen T-cellen op de babymuis redelijk laag.
Zelf zegt onderzoekster Walker tegen Nieuwscheckers dat het niet nodig is om veel cellen over te dragen: “De baby kan zelf nieuwe cellen aanmaken. Het aantal zal zich vanzelf vermenigvuldigen als een ziekte het lichaam binnendringt.” De meningen zijn dus verdeeld wat betreft het percentage overgedragen T-cellen.
Van muis naar mens?
Nieuwscheckers vroeg zich daarnaast af hoe de Nederlandse onderzoekers tegen de gebruikte methode aankijken: testen op muizen. Van Goudoever is duidelijk: “Vind je muizen erg op mensen lijken? Nee, nou precies. Er zijn veel dingen die we ontdekken in muizen, maar die helemaal niet werken op mensen.” Ook professor Van der Zeijst heeft zijn twijfels: “Als het in de muis zou werken, bewijst dat niet dat het ook bij de mens werkt.”
En ook al zou uit vervolgonderzoek blijken dat er een mogelijkheid bestaat om baby’s via de moedermelk te vaccineren, dan nog zijn er volgens Van der Zeijst problemen te bedenken. “Logistiek is het een nachtmerrie. Allereerst geven niet alle vrouwen de borst en daarbij verschillen de vrouwen in overdracht van T-cellen.” Volgens het Amerikaanse onderzoek moeten vrouwen de vaccinatie krijgen vlak voordat zij zwanger worden. Maar het is meestal lastig inschatten wanneer een vrouw bevrucht raakt; een bijkomend probleem waar in het onderzoek nog geen duidelijkheid over bestaat.
Knip-en-plaknieuws
RTL Nieuws, het enige Nederlandse medium dat dit als nieuws bracht, ontleende het bericht aan de Amerikaanse website Science Daily. Die website publiceert vaak onderzoeken uit eigen land, meestal uitgevoerd door Amerikaanse universiteiten. De redactie van RTL Nieuws reageerde niet op een verzoek om commentaar.
Het blijft de vraag of baby’s in de praktijk gevaccineerd kunnen worden via moedermelk of niet. Wel lijkt het bericht op RTL Nieuws ‘slachtoffer’ te zijn geworden van knip-en-plakjournalistiek; een overgenomen bericht zonder zelf de feiten te checken. Want, concludeert Nieuwscheckers: een onderzoek alleen uitgevoerd op muizen moet nog heel wat kilometers afleggen voordat het op de mens van toepassing kan zijn.
Foto: Janet McKnight (Flickr, CC BY-NC-ND 2.0)
