‘Kans nepbiljet gelijk aan grote loterijprijs’, schreef het ANP op 19 september 2013. Bron: de resultaten van een tweejaarlijks onderzoek van De Nederlandsche Bank. Onder andere Nu.nl, Telegraaf.nl en RTLniews.nl plaatsten het bericht. Uit het onderzoek van DNB zou blijken dat de kans om in Nederland een vals biljet in handen te krijgen 0,002 procent is. Dat is ongeveer net zo groot als de kans om een grote prijs in de staatsloterij te winnen, aldus het bericht. Alleen werd die kans in het desbetreffende onderzoek helemaal niet onderzocht.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Het gaat om het onderzoek Euro banknotes report 2013, uitgevoerd door TNS NIPO. Het werd eveneens op 19 september gepubliceerd op de website van DNB, in het DNBulletin, onder het kopje ‘Wat vindt Nederland van het eurobiljet?’ Het 90 pagina’s tellende rapport, geschreven door Julie Visser en Walter Dijkers, heeft als ondertitel: A study about awareness and recognition of the euro banknotes among the Dutch.
Dat is dan ook exact waar het onderzoek over gaat: de mening over eurobankbiljetten in Nederland. Er wordt door de onderzoekers slechts gerept over de kans op een vals biljet die Nederlanders dénken te lopen. Maar hoe werd die kans dan de kop van alle artikelen die over het Euro banknotes report 2013 gaan? En waarom beweert het ANP dat deze kans de conclusie van dit onderzoek was?
‘Ludieke bewoording’
Nieuwscheckers sprak Remko Vellenga van DNB. Hij benadrukt dat de kans van 0,002 procent, iets minder zelfs, klopt: “Er ligt alleen geen verdere nadruk op in het gepubliceerde onderzoek. Het heeft zoveel aandacht gekregen in de media omdat het in die ludieke bewoordingen in het persbericht stond.” De vergelijking met een prijs uit de staatsloterij is niet onderzocht. Vellenga: “Daar had eigenlijk een voetnoot bij moeten staan. Die vergelijking komt van internetbronnen, zonder enige wetenschappelijk onderbouwing.”
Volgens de woordvoerder van DNB heeft het ANP geen contact met de bank opgenomen om het nieuwsbericht te verifiëren.
Nuance
De NOS, de enige website die ANP niet als bron noemt, bracht deze nuancering wel aan: “De kans dat een Nederlander een vals eurobiljet in handen krijgt is 0,002 procent; ongeveer net zo veel als de kans op een grote prijs in de Staatsloterij. Dat zegt De Nederlandsche Bank bij de publicatie van een onderzoek naar de kennis bij het publiek over eurobiljetten.”
Hergebruikte cijfers
De kans op een vals biljet wordt ieder halfjaar wel berekend door DNB in een ánder onderzoek. Dat werd in juli gepubliceerd en kreeg toen ook aandacht van het ANP. Dezelfde cijfers worden door het ANP nu dus opnieuw gebracht – alleen in andere bewoordingen – op basis van een onderzoek dat daar niet eens aan gerelateerd is.
Wij belden het ANP voor een reactie. Joep Polderman, de ANP-journalist verantwoordelijk voor het recente artikel over nepbiljetten, heeft naar eigen zeggen wél contact gehad met DNB over het rapport. De kracht van de “ludieke bewoording” in het persbericht was blijkbaar zo sterk, dat Polderman de keuze voor de invalshoek van zijn artikel hier van af liet hangen: “Je kiest toch altijd datgene wat het meest interessant is om over te schrijven. Je moet het publiek op de een of andere manier naar jouw artikel trekken.” Bovendien heeft hetgeen waar over geschreven wordt, volgens hem zelden precies dezelfde invalshoek als dat wat het bedrijf zelf naar buiten brengt.