Worden Nederlandse universiteiten in rap tempo verengelst omdat de EU dat oplegt? Nee, al is er wel een indirect verband tussen de Verklaring van Bologna en het toegenomen aantal Engelstalige opleidingen in Nederland.

Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.

Bewering: Het EU-verdrag van Bologna schrijft verregaande verengelsing voor aan universiteiten.

Oordeel: Onwaar

Bron van de bewering
Op 30 maart kopt De Dagelijkse Standaard alarmerend: “Nederlandse taal sterft uit vanwege EU-verdrag van Bologna, hoogleraren trekken aan de bel.” Het artikel (inmiddels aangepast; oorspronkelijke versie hier) gaat over de ‘verengelsing’ van het onderwijs aan Nederlandse universiteiten: steeds meer opleidingen en colleges worden in het Engels gedoceerd.

Volgens De Dagelijkse Standaard komt dat door: “Onder meer het Europese verdrag van Bologna, dat verregaande standaardisering en verengelsing voorschrijft.”

Waarom klopt dit niet?
De Bolognaverklaring – een beginselverklaring, geen ‘verdrag’ – werd in 1999 getekend door 27 Europese landen. Zij spraken met elkaar af dat het makkelijker moest worden voor studenten om opleidingen in andere landen te volgen en voor afgestudeerden om in andere landen te werken. De Bolognaverklaring was het beginpunt van het proces om dat voor elkaar te krijgen. Daarom wordt ook wel gesproken van het ‘Bolognaproces’. Elke drie jaar komen de ministers van Onderwijs van de deelnemende landen bij elkaar om de vorderingen te bespreken.

In de loop der tijd hebben ook andere Europese landen zich aangesloten; ook landen die geen lid zijn van de EU, zoals Rusland, Zwitserland, Albanië en Vaticaanstad. Momenteel doen 48 landen in Europa mee aan het Bolognaproces.

In de tekst van de verklaring van Bologna wordt met geen woord gesproken over het invoeren van of verplicht stellen van Engels als voertaal op Europese universiteiten. Hans de Wit, hoogleraar aan het Boston College en expert op het gebied van internationalisering van het hoger onderwijs, bevestigt dit: “Noch de oorspronkelijke verklaring uit 1999, noch die van opeenvolgende verklaringen zeggen iets over Engels als verplichting, zelfs niet als aanbeveling. Geen van de landen zou zoiets ook geaccepteerd hebben.”

Wat regelt de Verklaring van Bologna dan wel?
Volgens de website van de Europese Commissie die zich richt op de verbetering van het onderwijs binnen de Europese Unie draait het Bolognaproces om het verbeteren van de internationale samenwerking op het gebied van het hoger onderwijs binnen Europa. Daarom is bijvoorbeeld in alle landen het systeem van bachelors en masters ingevoerd. Deze diploma’s worden in alle deelnemende landen erkend, waardoor afgestudeerden makkelijker aan het werk kunnen in andere Europese landen. En met een bachelordiploma kunnen studenten in alle Europese landen toegelaten worden tot een masteropleiding in een ander land.

Daarnaast zorgt de verklaring voor een standaardisering van studielast binnen Europa. Een student in Georgië moet ongeveer evenveel uur studeren voor een studiepunt als een Nederlandse student.

Hoe zit het dan met de verengelsing van universiteiten?
De Verklaring van Bologna schrijft dus niet voor dat universiteiten in het Engels les moeten geven. Toch is er veel te doen over de verengelsing van het universitaire onderwijs. Zo uitten afgelopen maart een groot aantal hoogleraren in een opiniestuk in de Volkskrant hun zorgen over het oprukkende Engels in het hoger onderwijs in Nederland. De hoogleraren zijn bang dat er in Nederland over enkele jaren nog enkel Engelstalige universiteiten over zullen blijven, waar hier en daar nog een splinter Nederlands gesproken wordt. In het artikel wordt de Nederlandse politiek opgeroepen om een einde te maken aan deze opmars van het Engels.

Volgens de hoogleraren is de verengelsing in het hoger onderwijs vooral te wijten aan het huidige systeem van bekostiging en een eenzijdige kijk op het proces van globalisering. De financiële steun die universiteiten vanuit de overheid krijgen, is gebaseerd op het aantal studenten dat aan de onderwijsinstelling studeert. Daarom doen universiteiten hun best om zoveel mogelijk studenten binnen te halen, want zo komen ze aan inkomsten. We zien deze stijging van het aantal studenten ook terug in de cijfers van het CBS.

Het aantal Engelstalige opleidingen stijgt, blijkt uit cijfers van de Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten (VSNU). Gegevens van voor 2016 waren daar niet beschikbaar, maar in de jaren daarna zien we het aandeel van Nederlandstalige opleidingen dalen:



Door opleidingen in het Engels aan te bieden komen steeds meer buitenlandse studenten in Nederland studeren en dat levert de Nederlandse universiteiten extra inkomsten op. Dit laatste hangt wel samen met het verdrag van Bologna. Een belangrijk punt binnen dit verdrag is namelijk het bevorderen van uitwisseling tussen landen binnen de Europa op het gebied van hoger onderwijs. Hierdoor moet het voor studenten gemakkelijker worden om aan buitenlandse universiteiten te studeren.

Reactie De Dagelijkse Standaard

Redacteur Tim Engelbart reageerde namens De Dagelijkse Standaard: “Wij hebben nog altijd het vermoeden dat het Bolognaproces de verengelsing van het onderwijs voortstuwt. Immers, zaken gelijktrekken kan eigenlijk alleen maar als de voertaal overal hetzelfde is. In de universitaire wereld is het duidelijk welke taal dat is: het Engels.

Desalniettemin hebben u en uw Nieuwscheckers gelijk dat alhoewel dit verband voor de hand ligt, er geen concreet bewijs voor handen is waarmee dit expliciet gemaakt kan worden. Omdat we ons wel degelijk zorgen blijven maken over de verengelsing van het Nederlandse hoger onderwijs hebben wij het artikel laten staan, maar de verwijzingen naar de Bolognaverklaring en het daaruitvolgende proces geschrapt.”

Conclusie

De Dagelijkse Standaard schreef dat het ‘Verdrag van Bologna’ het gebruik van Engels in het hoger onderwijs voorschrijft. Maar in de Verklaring van Bologna wordt niet gesproken over het invoeren van Engels als voertaal aan de Europese universiteiten, laat staan dat de Verklaring dit voorschrijft aan universiteiten. Daarom is de bewering van De Dagelijkse Standaard onwaar. Wel bevordert de Verklaring van Bologna indirect de verengelsing van Nederlandse universiteiten.

Placeholder-female-2x

Max Meessen

Masterstudent Journalistiek en Nieuwe Media (2019-2020)

Profiel-pagina