Video toont geen mobieltjes van Russische soldaten maar een kunstwerk

Video toont in beslag genomen en tegen een muur gespijkerde telefoons van Russische soldaten

Onwaar

3 september postte Olaf Koens, Rusland-correspondent van RTL Nieuws een video op X, [gearchiveerd] waarop een groot aantal telefoons aan een muur is gespijkerd met dikke duimnagels. Deze video circuleert al langer en werd bijvoorbeeld op 1 september gepost op X door @bayraktar_1love, [gearchiveerd] met ongeveer dezelfde begeleidende tekst: het gaat om in beslag genomen mobieltjes van Russische soldaten. @bayraktar_1love linkt ook naar de bron van de video: het Telegram-kanaal Russianocontext.

Wie zoekt met een screenshot uit de video, vindt in Yandex Images al snel foto’s die sterk lijken op de mobieltjesmuur. Zo heeft stocksite Alamy een beeld uit 2020. Verder zoeken met dit beeld in Yandex levert meer treffers, onder meer een identieke foto bij stocksite Dreamstime, inclusief een plaatsvermelding: Litovka, Belarus. Dreamstime heeft meer beelden van de mobieltjesmuur op die locatie.

Tegelijkertijd levert beeldzoeken ook resultaten met foto’s op blogs van mensen die een bezoek aan Litovka hebben gebracht. Zo beschrijft Sasha Poshykovich in woord en beeld de geschiedenis en bezienswaardigheden op wat hij een mystiek landgoedmuseum noemt, met mythische en zelfs duivelse symboliek. De geestelijk vader van het landgoed, zakenman Sergei Koval, is in 2019 overleden, maar bezoek is nog mogelijk tegen betaling van 5 roebel. Voor belangstellenden: landgoed Litovka ligt in de buurt van Navahroedak in Wit-Rusland [Google maps].

Op Youtube zijn enkele video’s te vinden die een tour geven het landgoed. Deze video uit 2021 geeft een goede indruk van de omvang van het landgoed en de stijl: een unieke mix van Lord of the Rings thematiek, Anton Pieck architectuur en steampunk. Een recentere video, uit 2023, is een compilatie van foto’s waarop duidelijk de mobieltjesmuur is te zien [op 6:45]. De drie panelen en het grind op de voorgrond komen duidelijk overeen met de video op X.

Dat een video met gespijkerde mobieltjes wordt geduid als de uitkomst van acties van het Russische leger, is niet heel verrassend. Er circuleren namelijk veel meer soortgelijke video’s, waarbij soms op film een exemplaar aan een paal of boom wordt gespijkerd, zoals deze [gearchiveerd] of deze [gearchiveerd].

De boodschap daarbij is dat de Russische legerleiding geen mobieltjes tolereert. Daar is alle reden toe, laat dit overzicht van Bellingcat zien: groepsfoto’s en selfies en het delen daarvan met familie en vrienden vormden een rijke Osint-bron bijvoorbeeld bij het ontrafelen van de gebeurtenissen rond het neerhalen van vlucht MH-17. Die ervaring met de invloed van beeld en dataverkeer mondde in 2019 uit in een Russische ‘anti-selfie wet’ voor soldaten.

Of het veel heeft geholpen is zeer de vraag. Het Oekraïense leger heeft sinds het begin van de Russische invasie in 2022 geregeld ingespeeld op het telefoongebruik van Russische soldaten om doelen te selecteren. In juli 2024 werden de regels voor Russische militairen verder aangescherpt met een verbod op gebruik van apparaten aan het front die geolocatie prijsgeven, of het delen van beelden en informatie die zaken prijsgeven over de identiteit en rol van militair personeel. Soldaten die betrapt worden met een smartphone, krijgen maximaal vijftien dagen disciplinaire straf.

Het Russische leger is fel gekant tegen gebruik van telefoons aan het front. Mobieltjes worden daarom in beslag genomen en soms demonstratief met een hamer en spijker doorboord. Maar de beelden van de mobieltjesmuur die nu circuleren op sociale media zijn van een fantasy-landgoed in Wit-Rusland en hebben niets te maken met de oorlog in Oekraïne.