Video van olietrucks bewijst niet dat VS olie roven uit Syrië

Luchtopname toont Amerikaans legerkonvooi dat gestolen olie smokkelt richting Irak

Onwaar

In de tweede week van augustus werd op Twitter door diverse accounts dezelfde grove zwartwitvideo gedeeld van een lange rij olietrucks. Vooral een tweet van The Cradle op 10 augustus is met 6000 retweets en 377.000 views bovengemiddeld invloedrijk. Het account linkt naar een artikel op de gelijknamige site met achtergronden. Daar wordt ook beweerd dat op deze manier dagelijks 80 procent van de Syrische olieproductie wordt verduisterd. Dat percentage keert terug in tweets van accounts die dezelfde video in de dagen erna delen.  Thierry Baudet zorgt in Nederland voor een flink bereikt, met een inmiddels verwijderde retweet.

Het artikel van The Cradle vertelt meer over de achtergronden van de video: “Op 10 augustus werden op social media beelden vrijgegeven gemaakt door een Russische gevechtshelikopter, waarop een truck-konvooi is te zien onder aanvoering van het Amerikaanse leger, die gestolen olie vanuit Raqqa naar Irak smokkelen.”

The Cradle besteedde eind 2021 ook al aandacht aan dit onderwerp. Geruchten over roof van Syrische aardolie en soortgelijke luchtopnamen circuleerden ook begin 2022. De bron van die video is de site en Youtube-kanaal van RusVesna.su. Dezelfde site publiceerde een soortgelijk artikel in november 2021.

Op het Youtube-kanaal van RusVesna zijn video’s met luchtopnamen te vinden, zoals deze en deze. Het logo van RusVesna  – silhouet van een Russisch gevechtsvliegtuig – is daardoor vaak te zien op sociale media als accounts video’s en foto’s delen van de olietrucks.

Om met de locatie van de video te beginnen: volgens The Cradle vervoeren de trucks op de video olie uit Raqqa. De video is echter zo onscherp dat het onmogelijk is om aan de hand van kenmerkende gebouwen of geografie de locatie te herleiden.

Zoeken met video-stills in Yandex naar andere beelden en video’s levert ook geen bruikbaar resultaat. Vertaling uit het Russisch van een ouder artikel over olieroof op RusVesna leert iets over de mogelijke locatie: “Syrians in Qamishli used a drone to film a long convoy of oil tankers heading east into Iraq.”

Qamishli is een plaats in noordoost-Syrië, vlakbij de Turkse grens, maar die locatie en Google Earth bieden geen aanknopingspunt. Vertaling naar het Arabisch van “Syrians in Qamishli filmed a long convoy of oil tankers heading east into Iraq”, werkt wel. Het levert een zin die in Google Images een aantal bruikbare foto’s van dezelfde vrachtwagenfile oplevert. Ze horen bij een artikel uit januari 2022 op Syria.tv, wat een factcheck blijkt te zijn van een artikel op RusVesna. Syria.tv in een oppositiesite gerund vanuit Turkije.

Syria.tv verwerpt de beschuldigingen van olieroof; het zou hier gaan om olietransporten onder toeziend oog van lokale strijdkrachten (SDF). “(…) deze weg is in de eerste plaats een controlepost voor de troepen van het Assad-regime. Er zijn reeds berichten dat de SDF Syrische olie in de Koerdische regio van Irak verkoopt aan tussenhandelaars, van wie sommigen voor het Assad-regime werken.”

Bij het artikel op Syria.tv staat een tweet van Samir (@obretix), die in een kort draadje zijn visie geeft op de vrachtwagen-file, en daarbij staan ook satellietbeelden uit 2020. Volgens Samir staan de vrachtwagens in de rij voor een controlepost. De tweet geeft ook een link in Google Maps, naar een verkeersbord op de M4 vlakbij een rotonde ten zuiden van Qamishli. Op de satellietbeelden, die Maxar maakte voor Google, is toevallig óók een lange rij vrachtwagens te zien.

Met Google Earth is het mogelijk over de satellietbeelden met wachtende vrachtwagens te vliegen. Daarbij valt eenzelfde type verkeerbord op dat ook te zien is aan het begin van de video – bij de voorkant van de file.

Op de video en op Google Earth is niet te zien wat er op het verkeersbord staat. Maar bij een van de artikelen op RusVesna staat een foto die is genomen tussen een aantal vrachtwagens door in de richting van een rotonde met verkeersbord. Daarop staan bestemmingen te lezen, waaronder Qamishli en Irak.

Dat het om de dezelfde geografische locatie moet gaan, is af te leiden van een foto op Google Earth: er staat op de rotonde een beeld met Arabische letters en daarachter staat een hoge vlaggenmast. Beiden zijn in de verte te zien op de foto van RusVesna.

De vraag waar de trucks heen rijden is niet met de video of Google Earth te beantwoorden. Dat de trucks in een lange kolonne gezamenlijk vertrekken onder escorte van Amerikaanse militairen is in ieder geval onzin, zegt Wim Zwijnenburg, projectleider bij PAX, en auteur op Bellingcat van analyses van gewapende conflicten en milieuvervuiling in onder meer Syrië, Irak en Oekraïne.

Zwijnenburg: “De vrachtwagens staan in een rij omdat daar een weegplaats is, de chauffeurs krijgen na weging waarschijnlijk een vergunning of stempel. Het is dus niet zozeer een konvooi, maar gewoon een file van wachtende chauffeurs.”

De olietrucks vormen een spil in de handel in aardolie door de Autonomous Administration of North and East Syria (AANES), het bestuur in deze regio, zegt Zwijnenburg. Met de opbrengst worden de lokale strijdkrachten (SDF) betaald. “De AANES verkoopt de olie aan handelaren, soms individuele truckers, en die rijden dan naar afnemers in gebieden gecontroleerd door de FSA in noordwest Syrië, naar gebieden van het Assad-regime of naar Irak.” Export naar Irak gaat via de Syrisch-Iraakse grens bij Symalka-Faysh Khabur, ruim honderd kilometer ten oosten van Qamishli.

De VS staan los van de olie-export door de AANES, zegt Zwijnenburg, die recent de regio bezocht voor een rapport over milieuvervuiling in noordoost-Syrië. “De VS rijden in deze regio wel patrouilles met militaire voertuigen, dus is het heel goed mogelijk dat ze soms zo’n file met olietankers passeren. Maar ik zie de beschuldigingen gewoon als ophitsing vanuit het Assad-regime, Rusland en Turkije. De VS heeft het geld niet nodig, en het is ook onzin, omdat de AANES oliehandel gebruikt om SDF-troepen te betalen. Zonder dat geld zou de veiligheid in het gebied ineenstorten.”

Kort na terugtrekking van het grootste deel van de Amerikaanse troepen was er sprake van een deal waarin een Amerikaans bedrijf – Delta Cresent Energy (DCE) – een rol moest spelen, maar daar niet in slaagde. DCE zou als beloning voor advies en het sluiten van oliedeals 1 dollar per vat ontvangen.

De praktijk bleek weerbarstig, zegt Zwijnenburg. “Ik ben op de olievelden geweest in noordoost Syrië, en heb met het hoofd van de oliemaatschappij gesproken, maar er is nooit iets concreets gebeurd. Het bleef afgezien van het opzetten van handelsroutes naar Irak voornamelijk hangen in plannen, omdat ze geen materieel konden importeren.”

De situatie in Syrië is verre van stabiel en overzichtelijk, na een burgeroorlog, de opkomst en ondergang van ISIS, en het streven naar Koerdische autonomie in de regio. Turkije, Rusland, Iran en de Verenigde Staten spelen direct en indirect een rol in de wankele veiligheidssituatie. In het noordoosten van Syrië zijn nog zo’n 900 Amerikaanse soldaten aanwezig.

Zwijnenburg: “De VS hebben recentelijk wel een mini-raffinaderij opgezet in Rmeilan, waar olie wordt geraffineerd en voor de eigen voertuigen, omdat dit importkosten van olie uit Iraq scheelt. Maar daar betalen ze de SDF gewoon voor. Dat heb ik vorig jaar direct gehoord in een gesprek wat we hadden met het hoofd van de raffinaderij in Rmeilan.”

Omdat de zwartwit-video weinig eenvoudig verifieerbare informatie bevat, is het makkelijk om er een verhaal bij te verzinnen over betrokkenheid van het Amerikaanse leger. De beelden zijn inderdaad gemaakt in noordoost Syrië, maar de vrachtwagens wachten voor een checkpoint, waar vermoedelijk weging en controle plaatsvinden. Het bestuur in de autonome regio in noordoost Syrië gebruikt olietrucks om ruwe olie te verkopen aan handelaren in Irak en de regering in Damascus; de opbrengst gaat naar de lokale strijdkrachten.