Viraal gedicht over lockdown is van nu, niet uit tijd van Spaanse Griep

Onwaar

‘De geschiedenis herhaalt zich’, begint een bericht op een Nederlandse Facebookpagina. ‘Dit gedicht werd geschreven in 1869 en herdrukt in 1919 tijdens de epidemie van de Spaanse griep.’ Het gedicht dat volgt wordt toegeschreven aan Kathleen O’Meara en begint met de regels:

Het originele gedicht en vertalingen ervan zijn te vinden op een groot aantal sites en sociale media. De naam van de dichteres, het jaar van publicatie en de omstandigheden wisselen:

Het gedicht is in werkelijkheid nog geen maand oud. Kitty O’Meara, een gepensioneerde kapelaan en onderwijzeres uit Madison (Wisconsin) publiceerde het op haar blog op 16 maart. Haar optimistische perspectief op veranderingen in onze planeet en haar bewoners (‘En de aarde genas helemaal / Net zoals zij genezen zijn’) bereikte al snel een enorm publiek. O’Meara’s gedicht is onder meer gepromoot door de goeroe Deepak Chopra (2,6 miljoen volgers op Facebook) en in het magazine van Oprah Winfrey. Het is vele malen vertaald en verwerkt in Instagram-posts en YouTube-video’s.

De verwarring over de ouderdom van het gedicht is ontstaan doordat Kitty O’Meara verwisseld werd met Kathleen O’Meara (1839-1888), een Frans-Ierse auteur die schreef onder het pseudoniem Grace Ramsay. In een aantal berichten wordt haar roman Iza’s Story (1869) genoemd als bron voor het gedicht. Dat de roman niet over een epidemie gaat, maar over de strijd van Poolse patriotten tegen Russische overheersers, is creatief verklaard: de Poolse strijders gingen ondergronds en verkeerden dus ‘eigenlijk’ ook in isolatie. In werkelijkheid komt de tekst in de roman niet voor.

De onjuiste dateringen zijn niet de enige zorg van O’Meara. Volgens de Italiaanse journaliste Irene Vella, die op 11 maart – dus vijf dagen voor O’Meara – een gedicht over de lockdowns publiceerde op Facebook, heeft de Amerikaanse haar gedicht geplagieerd. Het veel langere gedicht van Vella begint met de regels ‘Het was 11 maart 2020, de straten waren leeg, de winkels gesloten, de mensen gingen niet meer naar buiten / Maar de lente had daar geen weet van.’

Woordelijke overeenkomsten ontbreken en ook inhoudelijk is de gelijkenis oppervlakkig: beide zoeken, net als talloze columnisten, predikers en gewone burgers, het positieve in de periode van gedwongen thuis zitten. De spiritueel getinte boodschap van inkeer en berusting hebben ze gemeen met een derde gedicht dat de afgelopen weken populair werd, Pandemicvan de Amerikaanse Lynn Ungar: ‘What if you thought of it / as the Jews consider the Sabbath— / the most sacred of times?’

Velen hebben zich het gedicht van O’Meara toegeëigend en daarbij is, zoals dat gaat met gedichten die deel worden van de folklore, de ontstaansgeschiedenis verbasterd. Dat gebeurt vaker, getuige twee voorbeelden uit hetzelfde spirituele genre. Over de meditatieve tekst ‘Desiderata’ (‘Wees kalm te midden van het lawaai en de haast en bedenk, welke vrede er in stilte kan heersen’), geschreven door Max Ehrmann in 1927, heerst het algemene misverstand dat deze is gevonden in een kerk in Baltimore in 1692. Een ander voorbeeld is het bekende ‘Gebed om kalmte’ of ‘Serenity Prayer’ (‘God, schenk me kalmte om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen, moed om te veranderen wat ik wel kan veranderen en wijsheid om het verschil hiertussen te zien’). De tekst is van de Amerikaanse theoloog Reinhold Niebuhr en werd voor het eerst gepubliceerd in 1951. Ten onrechte wordt het gebed – dat ook door niet-gelovigen en Anonieme Alcoholisten is omarmd – toegeschreven aan Cicero, Franciscus van Assisi, Thomas van Aquino en anderen.

Het gedicht dat begint met de woorden ‘And the people stayed home’ is een instant klassieker uit maart 2020, geen tekst van meer dan een eeuw oud. Auteur is de Amerikaanse Kitty O’Meara. Het gedicht is vrijwel direct na publicatie onderdeel geworden van de internationale corona-folklore, met de verbasteringen die daarbij horen.