In het Nieuwsuur-debat over arbeidsmigratie, zei PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans dat steeds minder Polen hun land verlaten om elders te werken. Maar cijfers die dit onderbouwen zijn er niet.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering: Omdat de Poolse economie groeit en de lonen steeds minder verschillen van die in West-Europa, blijven steeds meer Poolse werknemers in Polen.
Oordeel: Ongefundeerd
Bron van de bewering
Frans Timmermans, lijsttrekker van de PvdA en Spitzenkandidat van de Europese sociaal-democraten, beweerde dit in het debat over arbeidsmigratie in Nieuwsuur op maandag 13 mei.
Volgens Timmermans klagen werkgevers in heel Europa op dit moment dat ze minder werknemers uit Oost-Europa kunnen krijgen. “In Polen hebben mensen ook de behoefte om te blijven, en ze blijven steeds meer,” zei Timmermans. “Dat komt omdat de lonen omhoog gaan. Dat de economische groei in Polen jaar op jaar 5 procent is, leidt ertoe dat die lonen helemaal niet meer zo veel verschillen met die van ons. Mensen willen veel liever thuisblijven, ze willen niet in een ander land gaan werken als ze niet hoeven.
Navraag bij de PvdA naar de onderbouwing van deze uitspraak lijkt te leiden tot enige consternatie. De woordvoerder van de PvdA benadrukt dat de uitspraak van Timmermans – alhoewel gedaan in een Nederlands debat, met Nederlandse lijsttrekkers, in reactie op een punt over Nederland – niet gaat over arbeidsmigratie naar Nederland, maar over arbeidsmigratie vanuit Polen naar landen in héél Europa.
Vervolgens krijgen we twee rapporten toegestuurd, waarin echter niet staat wat Timmermans beweert. Na een vraag daarover stuurt de Tweede Kamerfractie van de PvdA, nog eens een ruime dag later, drie ándere statistieken die het gelijk van Timmermans moeten staven.
Waarom is dit ongefundeerd?
Om te controleren of de bewering van Timmermans klopt, moeten vier dingen bekeken worden: (1) of er sprake is van een afname van het aantal Polen dat in Nederland werkt, (2) of Polen steeds minder hun land verlaten om elders in Europa te werken, (3) hoe het zit met de economische groei in Polen, en (4) de loonontwikkeling in Polen.
Poolse arbeidsmigranten in Nederland
Polen is sinds 2004 lid van de Europese Unie, en sinds 2007 mogen werknemers uit Polen zonder vergunning in Nederland aan de slag. Sindsdien is het aantal arbeidsmigranten geleidelijk opgelopen: sinds 2010 jaarlijks met zo’n acht tot tien procent. In 2017 waren er volgens het CBS in ons land 250.000 werknemers uit Midden- en Oost-Europa aan het werk. Daarvan komt het overgrote deel, 178.600 mensen, uit Polen.
Het aantal Polen dat in Nederland werkt is tot en met 2017 blijven groeien, net als het aantal Bulgaren en Roemenen. De meest recente cijfers hierover komen uit 2017, bevestigt het CBS desgevraagd. Over 2018 zijn wel cijfers over hoeveel Polen zich definitief vestigden in Nederland: ook dat aantal bleef toenemen.
De komende jaren zijn volgens het CBS jaarlijks zo’n 50.000 arbeidsmigranten extra nodig voor laagbetaald productiewerk, en voor in de gezondheidszorg en de bouw. De komst van Oost-Europese werknemers naar Nederland ging het laatste decennium niet zelden gepaard met misstanden. Economen en vakbonden pleitten daarom afgelopen donderdag in de Volkskrant voor het aanpakken van uitbuiting door werkgevers, schijnconstructies en slechte huisvesting.
Blijven Polen meer in Polen?
In de recentste Nederlandse cijfers is dus nog niets te merken van een terugloop van de arbeidsmigratie uit Polen. Als Timmermans – zoals de PvdA stelt – in het debat sprak over de Europese situatie, klopt de uitspraak dan wel? Geen Polen steeds minder buiten Polen aan het werk?
De emigratiestatistieken van Eurostat zeggen van wel. In 2017 emigreerden minder Polen naar andere Europese landen dan de jaren ervoor: 174.385 mensen, tegenover 197.049 een jaar eerder. Maar: dit betreft emigratie, dus Polen die permanent in een ander EU-land gaan wonen. Het gaat bij deze cijfers dus niet om Polen die tijdelijk in een ander EU-land gaan werken, maar ingeschreven blijven als inwoner van Polen. Daarover zijn op Europees niveau geen goede cijfers.
Uit een enquête van de Boston Consulting Group blijkt dat in veel landen, waaronder Polen, de interesse om in het buitenland te werken is afgenomen. De BCG noemt daarbij de bovengemiddelde economische groei als mogelijke reden. Ook Nederlandse uitzendbureaus krijgen de indruk dat werving van nieuwe werknemers daardoor lastiger lijkt te worden (al is dit nog niet zichtbaar in de cijfers).
Economische situatie in Polen
De economische groei in Polen was de afgelopen twee jaar inderdaad hoog: met 4,8 procent in 2017 en 5,1 procent in 2018 twee keer zo groot als in Nederland. De Europese Commissie verwacht wel dat de economische groei de komende jaren zal afvlakken.
Op de Poolse arbeidsmarkt is op dit moment sprake van krapte: de werkloosheid is er met 3,7 procent net zo laag als in ons land en de OESO voorspelt dat deze de komende jaren zal blijven dalen. Daardoor stijgen sinds vorig jaar ook de lonen, vooral in de private sector, relatief sterk: voor 2019 wordt zelfs een loonstijging van 7 procent voorspeld.
Loonontwikkeling in Polen
Ook als de lonen in Oost-Europa een inhaalslag zouden maken, blijven ze nog sterk achter bij die in West-Europa. Waar het mediane inkomen in Nederland 23.563 euro in 2017 was, was dat in Polen 5.906 euro: vier keer zo weinig. In Roemenië ligt het inkomen nog eens de helft lager.
Hetzelfde verschil is te zien bij het minimumloon. Dat is in 2019 in Nederland bijna vier keer zo hoog als in Polen. In de afgelopen vijftien jaar is het minimumloon in Polen ook niet sneller omhoog gegaan dan in Nederland: in beide landen is er tussen 2004 en 2019 zo’n 350 euro bijgekomen.
Dat verschil zal voorlopig niet ingelopen worden, concludeert ETUI (European Trade Union Institute), een denktank verbonden aan de Europese vakbeweging. De economie van een land als Polen is sterk afhankelijk van buitenlandse investeerders en draait juist goed dankzij de relatief lage lonen. ETUI stelt dat flinke economische veranderingen en druk van de vakbonden op de lonen nodig zijn, anders zal de welvaart in Centraal- en Oost-Europese landen nooit op een Westers niveau komen.
Werken in West-Europa zal dus voorlopig aantrekkelijk blijven, zegt ook hoogleraar arbeids- en migratiegeschiedenis Leo Lucassen. Hij herkent het beeld dat Timmermans schetst niet. “Het grote verschil in lonen tussen Oost- en West-Europa blijft bestaan. Er zal een punt komen dat arbeidsmigratie niet meer aantrekkelijk is, bijvoorbeeld als de lonen in Polen rond de 75 procent liggen van die in Nederland. Maar dat punt is nog lang niet bereikt.”
“Om de lonen in Oost-Europa verder te laten aantrekken is krapte op de arbeidsmarkt en een sterke vakbond nodig,” zegt Lucassen. “Aan beide voorwaarden wordt op dit moment in Polen niet voldaan. De vakbonden zijn er erg zwak, en het aanbod op de arbeidsmarkt wordt er aangevuld met werknemers uit Oekraïne. Het is dus waarschijnlijk dat de lonen zullen achterblijven bij de economische groei.”
Conclusie
De bewering van Frans Timmermans dat Poolse werknemers steeds vaker in Polen blijven omdat de lonen steeds minder verschillen “met die van ons”, is onvoldoende met cijfers te staven.
Het is juist dat de lonen en de economie in Polen de laatste twee jaar groeien. De inkomens en lonen in Polen liggen echter nog steeds een factor vier lager dan in Nederland. Het minimumloon in Polen stijgt ook niet harder dan in Nederland. Deskundigen en vakbonden verwachten dat dit voorlopig zo zal blijven, en dat arbeidsmigratie daarom aantrekkelijk zal blijven.
Er zijn geen cijfers waaruit blijkt dat de arbeidsmigratie vanuit Polen naar Nederland daalt. Zowel het aantal Poolse werknemers in Nederland als het aantal Polen dat zich hier definitief vestigt, blijft juist stijgen. Het aantal Polen dat naar elders in Europa emigreert is in 2017 wél afgenomen, maar in die cijfers tellen niet de Polen mee die tijdelijk in het buitenland aan het werk gaan. Over die groep zijn geen cijfers beschikbaar.
We beoordelen de uitspraak van Frans Timmermans daarom als ongefundeerd.
Wil je geen enkele factcheck van ons missen? En wil je op de hoogte blijven van nieuws en onderzoek naar nepnieuws, desinformatie en factchecken? Meld je dan aan voor de wekelijkse nieuwsbrief van Nieuwscheckers.
