“Vrouwen paffen lekker door”, aldus Spits op 10 februari: uit cijfers van anti-rookorganisatie Stivoro blijkt dat vrouwen meer zijn gaan roken ten opzichte van 2008. Dat komt, denkt Stivoro, door reclamecampagnes voor vrouwen-sigaretten. Uit de cijfers van de afgelopen tien jaar blijkt echter dat steeds minder vrouwen roken, al daalt het aantal vrouwelijke rokers minder hard dan het aantal mannelijke rokers. Gedragsonderzoekers betwijfelen bovendien de invloed van de vrouwensigaret.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Stivoro laat jaarlijks het rookgedrag in Nederland onderzoeken door TNS NIPO. Het jongste persbericht van Stivoro zet de uitkomsten op een rijtje. Het percentage rokers neemt sneller af bij mannen dan bij vrouwen. Respectievelijk gaat het om een daling van 5 procent bij de mannen tegenover 1 procent bij de vrouwen in de afgelopen tien jaar. Dit zou leiden tot meer ziekten bij vrouwen, zoals longkanker. Bovendien wijst Stivoro erop dat er tussen 2008 en 2010 meer vrouwwen zijn gaan roken: het percentage steeg van 24 naar 26. Stivoro meldt echter ook dat de trend al tien jaar een neerwartse lijjn is, ook voor vrouwen. Die kantttekening heeft het nieuws echter niet gehaald.
Dalende trend
Kloppen de cijfers van Stivoro? We vergeleken de cijfers van de anti-rookorganisatie met die van het CBS. Bij het CBS is, anders dan bij Stivoro, het percentage rokende vrouwen in 2009 niet toegenomen, maar juist afgenomen. Een mogelijk verklaring hiervoor is dat het CBS andere variabelen meet. De cijfers van 2010 zijn bij het CBS nog niet bekend. Belangrijker is de overeenkomst: ook de CBS-cijfers laten een dalende trend zien.
Vrouwensigaret
De oorzaak voor de recente stijging ligt volgens Stivoro mogelijk aan de komst van de zogenaamde ‘vrouwensigaret’. Deze sigaret, die vooral smaakvol en glamorous moet zijn, zou dankzij marketing van de tabaksfabrikanten een groot succes zijn. Zo was Marlboro Flavour Plus in 2009 het meest succesvol geïntroduceerde product op de tabaksmarkt. Hoe zinnig is deze verklaring? Gedragspsychologe Renske Spijkerman, verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen: “Het zou ook kunnen dat vrouwen die al rookten, worden aangezet om te blijven roken of dat gelegenheidsrokers door deze merken meer zijn gaan roken.” Een andere mogelijke reden voor het succes van de Marlboro Flavour Plus, kan een zogenaamde ‘merkswitch’ zijn. In dat geval zijn rooksters overgestapt op de speciale variant voor dames. Dit zouden successen van de marketing kunnen zijn, maar de invloed die Stivoro veronderstelt is een slag in de lucht.
Gezondheidspsychologe Winnie Gebhardt (Universiteit Leiden) vult aan dat verschillende factoren een rol spelen in het rookgedrag. Hoewel agressieve marketing effect kan hebben, speelt ook de meer directe omgeving een grote rol. Een andere aanvullende verklaring, zoekt Gebhardt in het imago van roken voor jongens en meisjes: zo zouden meisjes mogelijk het imago van roken ‘stoer’ en ‘sexy’ vinden, terwijl jongens het als iets minder positiefs ervaren.
Spijkerman beaamt dat de media vaak een positiever beeld geven van vrouwelijke rokers. Daarbij zou het kunnen zijn dat vrouwen nog met een inhaalslag bezig zijn, al is het aantonen hiervan lastig. Ook verschilt het rookgedrag onder verschillende groepen. Uit het onderzoek van Stivoro blijkt bijvoorbeeld dat in lagere welstandsgroepen meer gerookt wordt. Het blijft allemaal volgens Spijkerman ‘logisch speculeren’ zonder harde data.
Weerwoord ANP
Een groot aantal media nam het ANP-bericht over, inclusief de speculatie over vrouwensigaretten, maar minus de dalende trend die wel in het Stivoro-persbericht stond. Waarom liet het persbureau de nuances weg? “Onze klanten vragen om korte, feitelijke berichten”, aldus chef Binnenland Rennie Rijpma. “Bij groot, complex nieuws, zoals de crisis bij de kerncentrales in Japan, kiest het ANP ervoor nadere uitleg en duiding te geven. Bij klein nieuws – zoals hier – houden we het doorgaans bij een korte, feitelijke beschrijving. Daarom hebben we in dit geval geen deskundige aan het woord gelaten en minder achtergrond gegeven. ” Om die reden heeft het ANP ook het gegeven weggelaten dat er een dalende trend is in het aantal rokende vrouwen: “Dit zou verwarrend zijn ten opzichte van de recente procentuele stijging.”