Vulkanen zijn een bescheiden bron van CO2 in vergelijking met de mens

Een vulkaan stoot in twee seconden evenveel CO2 uit als de hele mensheid in een jaar.

Onwaar

Midden november was er in Brazilië een klimaattop waar veel landen bijeen kwamen om maatregelen tegen klimaatverandering te bespreken. De resultaten van de top waren sober en er werd niet gesproken over het terugdringen van het gebruik van fossiele brandstoffen zoals kolen, olie en gas. Dat terwijl bij het verbranden van fossiele brandstoffen veel broeikasgassen in de atmosfeer terechtkomen, een van de belangrijkste oorzaken van klimaatverandering. 

Volgens sommigen is de invloed van de mens op broeikasgassen beperkt in vergelijking met natuurlijke bronnen. X-gebruiker Wim den Oudsten postte op 18 november dat een vulkaan in twee seconden evenveel koolstofdioxide (CO2) uitstoot als de hele mensheid in een jaar, compleet met een kaart van alle vulkanen die op 6 oktober aan het uitbarsten waren. Op 25 november was de post 1.600 keer geliket en 94 duizend keer bekeken.

Deze post is deel van een genre: we zien ze ook hier, hier en hier in het Nederlands en Engels. Ze gebruiken afbeeldingen van volcanodiscovery.com, waar regelmatig kaarten met uitbarstende vulkanen geplaatst worden, om te onderstrepen dat vulkanen veel meer CO2 uitstoten dan de mens. Dat soort beweringen wordt vaker gedaan en de specifieke vergelijkingen verschillen nogal: een vulkaan stoot meer broeikasgassen uit dan Duitsland in 1001 jaar kan besparen, een vulkaan stoot in een paar uur net zoveel CO2 uit als de grote landen in Europa in een jaar of een vulkaan stoot miljoenen tonnen aan CO2 uit wat veel meer zou zijn dan de menselijke uitstoot.

Broeikasgassen zijn gassen die het broeikaseffect in de dampkring versterken. Vanuit de ruimte komt straling van de zon, een bron van warmte en energie, de dampkring binnen. Een deel daarvan wordt door de aarde geabsorbeerd en een deel weer de ruimte in teruggekaatst. Gassen in de dampkring houden een deel van die teruggekaatste straling vast. Hierdoor stijgt de temperatuur op aarde. Dit is vergelijkbaar met broeikassen: de doorzichtige daken laten zonlicht binnen en houden vervolgens de warmte (in de vorm van infrarode straling) binnen, waardoor het in de broeikas warmer wordt dan daarbuiten.

Er zijn meerdere broeikasgassen zoals methaan, lachgas en F-gassen. CO2 is het bekendste en het meest voorkomende. Het komt onder andere vrij bij het verbranden van fossiele brandstoffen en bij vulkaanuitbarstingen. Maar in welke mate?

Onder de post van Wim den Oudsten hangt een community note waarin wordt beweerd dat alle vulkanen samen per jaar 0,3 gigaton (biljoen kilogram) CO2 uitstoten en de mensheid ongeveer 37 gigaton. Maar dit komt niet naar voren in de drie bronnen die in de community note staan. Van de drie gaat er een niet over CO2-uitstoot. De derde link is een rapport van de Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering (IPCC) van de Verenigde Naties, waarin we lezen dat de mensheid tussen 2010 en 2019 per jaar tussen de 10 en 11,9 gigaton koolstof uitstootte, wat overeen komt met ongeveer 36,7 tot 43,67 gigaton CO2. Er staat niks in over de uitstoot van vulkanen.

De tweede link is een studie [pdf] van vulkaangasexpert Terry Gerlach uit 2011 die gaat over de CO2-uitstoot van de mensheid en vulkanen. Deze studie wordt online vaak gebruikt als bron voor de CO2-uitstoot van mensen en vulkanen. We lezen dat de verwachting was dat de mensheid in 2010 35 gigaton CO2 uit zou gaan stoten. Vulkanen zouden tussen de 0,13 en 0,44 gigaton CO2 per jaar uitstoten. Ook staat op de eerste pagina van de studie een overzicht van hoeveel meer de mensheid uitstoot dan vulkanen.

Gerlachs cijfers over vulkanen komen echter uit studies uit de jaren negentig en zijn dus al vrij oud. Een studie die onderzoek tussen 1999 en 2019 op een rij zet [pdf], laat zien dat er verschillende methoden zijn om de CO2-uitstoot van vulkanen te meten en er daardoor verschillen zijn in de resultaten. Een onderzoek uit 2013 naar de CO2-uitstoot van verschillende soorten vulkanen, inclusief onderwatervulkanen, spreekt bijvoorbeeld over 0,64 gigaton CO2 per jaar. De menselijke CO2-uitstoot is vijfentwintig tot achtenzestig keer zo hoog, respectievelijk gebaseerd op de schatting van Gerlach (35 gigaton) en de hoogste IPCC-schatting (43,67 gigaton).

Volgens een onderzoek naar de gasuitstoot van een vulkaan uit april 2025 is de CO2-uitstoot van vulkanen drie keer zo hoog als normaal wordt gemeten. De onderzoekers deden direct metingen van vulkaangas in een helikopter. Doorgaans wordt gebruikgemaakt van satellietdata over de uitstoot van zwaveldioxide door vulkanen, waarna de CO2-uitstoot berekend wordt aan de hand van de gemeten verhouding tussen zwaveldioxide en CO2 in vulkaangas.

Als we de hoogste schatting voor de uitstoot van vulkanen die we konden vinden, die uit het onderzoek uit 2013, keer drie doen (de marge uit bovenstaand onderzoek), zou de jaarlijkse CO2-uitstoot van vulkanen 1,92 gigaton per jaar zijn. De mens stoot nog steeds veel meer uit: 18,2 keer zoveel bij Gerlachs schatting van menselijke uitstoot (35 gigaton) en 22,75 keer zoveel bij de hoogste schatting van de IPCC (43,67 gigaton).

Er bestaan verschillende schattingen over hoeveel CO2 vulkanen en de mens precies uitstoten, maar in geen van die schattingen klopt het dat vulkanen in twee seconden evenveel uitstoten als de hele mensheid in een jaar. Het precieze verschil hangt af van de meetmethode die gebruikt is om de CO2-uitstoot van vulkanen te meten en welke schatting van menselijke CO2-uitstoot gebruikt wordt. Maar in alle gevallen is de menselijke uitstoot per jaar minimaal achttien keer zo hoog als die van vulkanen.

[Update, 28/11/25] In de oorspronkelijke versie van het artikel werden berekeningen gedaan op basis van de door de IPCC-gerapporteerde menselijke uitstoot van koolstof in de atmosfeer. Koolstofdioxide bestaat onder andere uit koolstof (de C in CO2) en is ongeveer 3,67 zo zwaar. De berekeningen en vergelijkingen met de uitstoot van vulkanen het artikel zijn hierop aangepast.