Waar komt die video vandaan? Met deze tools kom je erachter

We doen dit aan de hand van een videofragment van voormalig hoofd van het Landelijk Netwerk Acute Zorg en huidig minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers. Hij zou niet gevaccineerd zijn. Sterker nog, Kuipers zou hebben gedaan alsof. Twittergebruiker @Nachtzuster2 beweert in een video van het vaccinatiemoment dat er geen naald te bekennen valt en er dus geen vaccinatie heeft plaatsgevonden.

In de video zien we Ernst Kuipers zitten. Volgens het onderschrift dient de persoon met de injectiespuit een vaccinatie van AstraZeneca toe. Het is een heel kort fragment dat eerst vertraagd en daarna ingezoomd en vertraagd wordt afgespeeld. De video is ook van lage kwaliteit, het beeld is erg onscherp. Het opschrift “WAAR IS DE NAALD? WIE DRUKTE DE SPUIT AF? KUIPERS = NIET GESPOTEN” verschijnt.

Genoeg reden dus om deze video verder te onderzoeken. We laten je zien hoe je dat stapsgewijs het best kan aanpakken.

Een eerste stap om meer informatie over de video te achterhalen, is simpelweg door de comments onder de video te lezen. Mogelijk hebben andere twitteraars al commentaar geleverd op de video. Tussen de tweets die de bewering van @Nachtzuster2 lijken te beamen, is er ook een tweet van @PeterLouw75 met een verwijzing naar een artikel van RTL Nieuws. De video van RTL Nieuws lijkt het origineel te zijn. De video is overigens van een hogere kwaliteit dan die van Twitter. Er is dus duidelijker te zien wat er aan de hand is. Te zien is dat de naald in Kuipers linkerarm gaat, waarna de spuit wordt leeggedrukt. In principe hebben we nu gevonden wat we zochten. Maar wat als we de luxe van een oplettende twitteraar die de link naar de originele video deelt niet hebben?

Voordat we zelf proberen te achterhalen waar de video vandaan kwam, kunnen we de Google Fact Check Explorer raadplegen. Met deze tool kunnen we zoeken op bijvoorbeeld ‘Ernst Kuipers’ om te zien of er al factchecks zijn geschreven over Ernst Kuipers, en mogelijk dus ook over deze video. Ook kunnen we de taal instellen op “All languages” om te verzekeren dat we ook Nederlandse resultaten te zien krijgen. Als we zoeken, zit de video die wij onderzoeken er niet tussen, maar het is zonder meer de moeite waard om altijd even te kijken of iemand het werk al voor ons gedaan heeft.

Een tweede stap is het gebruik van zoekmachines. In dit geval hebben we het onderschrift “Ernst Kuipers, zojuist gevaccineerd met AstraZeneca”. Omdat het om een korte zin gaat, is het mogelijk zinvol om die in zijn geheel op te zoeken, of een combinatie van termen als ‘Ernst Kuipers’, ‘vaccinatie’, en ‘AstraZeneca’.  Verschillende woorden en combinaties kunnen andere zoekresultaten opleveren.

Scroll ook verder dan de eerste resultaten, soms kan doorklikken naar een volgende pagina net datgene opleveren wat je zoekt. Zo lijken de resultaten op Google in eerste instantie weinig bruikbaar, maar als we naar het einde van de pagina scrollen, komen we een link van RTL Nieuws tegen met een beeld dat bijzonder veel lijkt op de Twitter-video. Net zoals dat verschillende woordcombinaties en zoektermen verschillende resultaten kunnen hebben, geven verschillende zoekmachines soms ook andere zoekresultaten weer. Probeer dus ook alternatieven zoals DuckDuckGo, Bing of Startpage een keer uit.

Het kan natuurlijk gebeuren dat ook de zoekmachines weinig opleveren. Gelukkig zijn er tools om te achterhalen waar bepaalde beelden vandaan komen. Deze vergen iets meer werk dan de bovengenoemde methodes, maar zijn vaak wel erg effectief.

Een veelgebruikte tool is InVID, ontwikkeld door onder andere Agence France-Presse en Deutsche Welle, en wordt wel eens het “Zwitserse zakmes” voor videoverificatie genoemd. Het is inderdaad een enorm veelzijdige tool. Klik hier om te zien hoe je InVID installeert. Als we op het InVID icoontje klikken en vervolgens klikken op de optie “Open InVID” (in Firefox) of “Open Toolbox” (in Chrome), komen we in het startscherm van InVID. InVID is een gereedschapskist met verschillende tools om beeldmateriaal te analyseren.

Voor nu focussen we op Keyframes. De Keyframes tool trekt een video uit elkaar zodat je vervolgens de individuele frames verder kunt onderzoeken. Als we op Keyframes klikken, komen we in een menu waar we de video kunnen uploaden.

Dit kan door de URL van de video erin te plakken en te klikken op Submit, of door een lokaal bestand van onze computer te uploaden. In dit geval hebben we de URL van de video al paraat, namelijk de URL van de tweet waarin de video zit, dus die kunnen we in de adresbalk van InVID plakken.

Als we op Submit klikken, analyseert InVID de video en presenteert vervolgens een selectie keyframes die we verder kunnen onderzoeken. Onder “Show detailed view” kunnen we een grotere selectie bekijken als dat nodig is in ons onderzoek. In Chrome is het ook nog mogelijk op het overzicht van de frames in- en uit te zoomen als het bijvoorbeeld handig is om iets gedetailleerder de frames te bekijken, of als we een groter overzicht willen hebben over de verschillende frames die InVID heeft geselecteerd. Laten we voor nu een paar keyframes verder onderzoeken. We kunnen bijvoorbeeld het tweede frame aanklikken met de rechtermuisknop. In het menu dat dan tevoorschijn komt, is er ook een InVID menuutje te zien. Als we met onze muis over dat menuutje gaan, verschijnt er een aantal opties die InVID aanbiedt om het frame te onderzoeken.

Voor nu kijken we naar de “Image Reverse Search” opties. InVID kan het frame dat wij hebben geselecteerd naar een zoekmachine sturen die vervolgens op zoek gaat naar andere (en mogelijk eerdere) plekken op het internet waar hetzelfde of een soortgelijk beeld voorkomt. Als we op “Image Reverse Search  – ALL” klikken, opent InVID alle zoekmachines die in de lijst staan en gaat op zoek naar het beeld.

Dit is zeker de moeite waard. Net zoals met zoektermen komen verschillende zoekmachines die beelden zoeken met verschillende resultaten. Ook nu kan het een kwestie van doorscrollen en doorklikken zijn. Zo lijkt de Russische zoekmachine Yandex in eerste instantie geen accurate resultaten te geven wat betreft websites waar dit beeld op voorkomt. Maar als we naar de “Similar images” kijken, zien we wel beelden die lijken op die van de video.

Zo is er een foto van de Instagram-pagina van Dumpert. Daarin zien we bijvoorbeeld het logo van RTL Nieuws. Als we met onze eerdere zoektermen ‘Ernst Kuipers’, ‘vaccinatie’ en ‘AstraZeneca’ niets hadden gevonden, zouden we daar nu ‘RTL Nieuws’ aan toe kunnen voegen, of direct naar de website van RTL Nieuws gaan en daar zoeken op dergelijke zoektermen.

Door één frame verder te onderzoeken hebben we nieuwe aanwijzingen gevonden over de oorsprong van de video. We weten nu dat de originele video waarschijnlijk van RTL Nieuws komt. Het kan ook zijn dat dit frame geen bruikbare informatie had opgeleverd. Loop dit hele proces dus nog een keer door met andere frames. Er kan net een frame tussen zitten dat oplevert wat we zoeken.

Een andere handige tool is Google Lens en lijkt een slag effectiever dan InVID, hoewel ook hier geldt dat de resultaten variëren. Google Lens is in eerste instantie geïntroduceerd als mobiele app, maar ook op je computer kan je in de Chrome browser met Google Lens aan de slag. Klik hier om te zien hoe je Google Lens activeert. Ook voor Google Lens hebben we een frame van de video nodig. We kunnen een van de frames gebruiken die we eerder met InVID hebben verkregen. Die kunnen we door Google Lens laten analyseren door met de rechtermuisknop op een van de frames te klikken en op “Afbeelding zoeken in Google” te klikken.

Google Lens kan verschillende dingen doen. Door het kader aan te passen van wat Google Lens analyseert, krijgen we verschillende resultaten terug. Als we bijvoorbeeld het tweede frame openen met Google Lens, focust het kader automatisch op de jas van de huisarts die de vaccinatie toedient. In dit geval geeft Google Lens een suggestie voor het kledingstuk en waar je dat zou kunnen kopen.

Om meer resultaten te krijgen die met de hele video te maken hebben, kunnen we het kader aanpassen tot het hele frame. Dat doe je door de hoekjes van het kader te slepen. Als we het kader hebben aangepast ziet dat er zo uit. We zien een handvol resultaten. Zoals eerder is het ook nu mogelijk de moeite waard om op “View all” te klikken om een langere lijst van webpagina’s te bekijken waar beelden van deze video op te vinden zijn.

We zien LinkedIn- en Twitter-pagina’s. Die zijn misschien wel interessant als we verder niets te weten komen van andere links, maar het is altijd een goed idee om eerst te kijken of er ook resultaten zijn van bekende media-organisaties. Ook deze keer staat de originele video van RTL Nieuws ertussen, en ook deze keer weten we dus waar de video vandaan komt en kunnen we de video van betere kwaliteit gebruiken om te bepalen wat er nou eigenlijk te zien is.

We hebben op verschillende manieren deze video onderzocht. In dit geval hebben we met bijna elke methode de originele video kunnen vinden. Uit de originele beelden blijkt wel dat Ernst Kuipers daadwerkelijk wordt gevaccineerd. De meerwaarde van de originele video zoeken is dus duidelijk.

Een bewerkte video van lage kwaliteit kan behoorlijk wat los maken op sociale media. De originele beelden in de originele context plaatsen helpt dan om te bepalen wat er echt aan de hand is. Soms leveren de methodes die we hebben toegelicht niet altijd direct wat op. Een beetje koppigheid kan dus net de troef zijn die je nodig hebt. Graaf door.

Toch kan het ook voorkomen dat je niets vindt. Wees dan voorzichtig met de conclusies die je daaruit trekt. Het zou goed kunnen dat je dan te maken hebt met een originele video die nooit eerder is gepost, maar het kan ook zijn dat de tools die we hierboven hebben uitgelegd niet in staat waren om de originele beelden te vinden. In het geval van videoverificatie en factchecken is de nodige scepsis dus zonder meer belangrijk. We hopen dat deze uitleg je in ieder geval een eind op weg heeft geholpen.