Wat er mis ging in nieuws over medische vlucht die moest uitwijken door klimaatprotest op Schiphol

Een medische vlucht met een ernstig zieke patiënt die op het punt stond om op Schiphol te landen, kon dat niet doen vanwege de klimaatactivisten die het terrein bezet hielden.

Onwaar.

Milieudefensie, GroenLinks, de Partij voor de Dieren en bewonersorganisaties demonstreerden op zaterdag 5 november op Schiphol tegen de vervuiling en overlast door de luchtvaart. Daarnaast blokkeerden actievoerders van Extinction Rebellion en Greenpeace privévliegtuigen die op een terrein op Schiphol-Oost geparkeerd stonden.

De European Business Aviation Association (EBAA), de Europese belangenvereniging voor de zakelijke luchtvaart, plaatste op 5 november om 14:00 uur, ongeveer een uur na de start van de protestactie, een tweet met deze tekst:

Vervolgens meldden diverse media (o.a. NOS, NH Nieuws en Noordhollands Dagblad) dat een medische vlucht met een patiënt aan boord vanwege de blokkeeractie moest uitwijken. De EBAA verklaarde tegen de media over de blokkade: ‘Dit is onacceptabel.’

Volgens RTL Nieuws zouden volgens de EBAA twee medische vluchten, eentje vanaf en eentje naar Schiphol, zijn gehinderd door de klimaatactivisten.

De Telegraaf kopte: ‘’Dit kan levens kosten!’ En schreef in een artikel:

Schiphol ontkende vrij snel na de start van de protestactie dat medische vluchten moesten uitwijken. “Medische vluchten konden onverstoorbaar doorgaan. En zijn ook onverstoorbaar doorgegaan”, verklaarde een woordvoerder van Schiphol.

Greenpeace reageerde op zaterdag 5 november al binnen 30 minuten op de bewering van de EBAA.

De enige bron van de bewering in de tweet van de EBAA was de piloot van een zakentoestel die via WhatsApp aan de woordvoerder van de EBAA aangaf dat hij vanwege de demonstratie moest uitwijken. De woordvoerder van de EBAA mailde aan RTL Nieuws dat de piloot hem deze tekst had gestuurd:

Vervolgens voegden sommige media op basis van de tweet en gesprekken met de woordvoerder zelf zaken toe.

In de mediaberichtgeving kwam een aantal elementen naar voren die centraal staan in deze reconstructie:

1. Er was een medische vlucht die niet kon landen op Schiphol en moest uitwijken naar een andere luchthaven;
2. Het bewuste toestel stond op het punt te landen toen het moest uitwijken;
3. Er was een (ernstig zieke) patiënt aan boord van het toestel;
4. Er was nog een tweede medische vlucht die niet van Schiphol kon opstijgen.

Hieronder volgt per element een reconstructie om te kunnen beoordelen wat er klopt.

Een centraal element in de berichtgeving is dat een medische vlucht niet kon landen vanwege de blokkade door actievoerders. Was het nu wel of niet zo dat medische vluchten (tijdelijk) niet konden landen vanwege de acties op Schiphol-Oost?

De actievoerders op Schiphol-Oost hadden ongeveer tien op het platform geparkeerde zakenvliegtuigen geblokkeerd door in groepjes bij het neuswiel te zitten. Tientallen anderen fietsten over het platform. De landingsbaan die in buurt ligt en wordt gebruikt door zakenvliegtuigen hebben de actievoerders niet betreden.

Om 14:05 uur publiceert de luchtverkeersleiding onderstaande NOTAM die is in te zien via deze website.

Een NOTAM is een bericht voor piloten en operators met belangrijke informatie. In de bewuste NOTAM staat ‘AD NOT AVBL FOR GENERAL AVIATION’ wat betekent dat de luchthaven gesloten is voor zakenluchtvaart’.

Om 14:28 uur neemt de afdeling van de operator die vanaf de grond alles regelt omtrent de vlucht het besluit om uit te wijken naar Rotterdam. De NOTAM en de beelden van honderden demonstranten die zich hadden vastgeketend aan zakenvliegtuigen waren de basis voor het besluit. Nieuwscheckers heeft dat tijdstip kunnen bevestigen. Dat besluit is logisch, immers de luchthaven is op dat moment dicht voor het type toestel dat valt in de categorie zakenluchtvaart.

Rond 15 uur laat de woordvoeder van Schiphol aan de media weten dat medische vluchten wél konden landen. Schiphol bevestigt het verhaal van de activisten dat de Oostbaan de hele dag beschikbaar was.

De woordvoerder van Schiphol was blijkbaar niet op de hoogte van de NOTAM van 14:05 uur die juist aangaf dat Schiphol gesloten was voor zakenluchtvaart .

Pas om 15:32 uur Nederlandse tijd, twee en half uur na het begin van de protestactie, wordt opnieuw een NOTAM gepubliceerd. In deze NOTAM staat dat de luchthaven Schiphol nog steeds niet beschikbaar is voor de zakenluchtvaart, maar dat medische vluchten nu wél kunnen worden afgehandeld. Maar dan wel op Schiphol Centrum en niet op het platform bij Schiphol-Oost waar zakenluchtvaart normaal gebruik van maakt. Op dat moment was het platform op Schiphol-Oost namelijk nog steeds geblokkeerd door demonstranten.

Medische vluchten konden dus volgens de luchthaven zelf veilig landen op Schiphol en op een ander platform parkeren. Maar de operator en piloot vonden een situatie met honderden onbevoegden in een beveiligde zone in de buurt van een landingsbaan onvoldoende veilig.

Voor de geruchten op social media dat een ambulance het toestel stond op te wachten was geen bewijs te vinden.

Medische vluchten konden dus landen tijdens de blokkade door actievoerders, maar de NOTAM waarin stond dat dit kon, werd pas twee en half uur na het begin van de protestactie uitgebracht. Het zou dus kunnen dat er in de tussentijd een medische vlucht was die op het laatste moment genoodzaakt was om uit te wijken naar een andere luchthaven, zoals De Telegraaf meldde. Om te beoordelen of dit inderdaad het geval was, moeten we weten om welke vlucht het ging.

De woordvoerder van de EBAA wilde in de week na 5 november vanwege privacy-redenen in eerste instantie geen antwoord geven op vragen over het type vliegtuig, de operator, de registratie en de herkomst.

Pas op 14 november kreeg Nieuwscheckers van de woordvoerder van de EBAA de bevestiging dat de uitgeweken vlucht werd uitgevoerd door een Learjet 45 van een operator genaamd ASL Fly Med, een bedrijf dat medische vluchten uitvoert. Zoals op de website is te lezen en te zien op foto’s, is dit vliegtuig uitgevoerd als ambulance. De registratie van het toestel is OO-DOC.

Op de website Scramble.nl is te zien dat Schiphol al zeker een dag eerder in het vliegplan was ingevoerd als bestemming. Het toestel vertrok op 5 november om 16:05 uur vanaf Stuttgart. Op dat moment was volgens de woordvoerder van de EBAA al besloten om niet naar de originele bestemming Amsterdam te vliegen.

Onderstaand screenshot toont dat het toestel volgens het oorspronkelijke vliegplan om 17:10 op Schiphol zou landen. De’ xxxx’ geeft aan dat het toestel op Schiphol zou overnachten. De andere regels tonen geplande vluchten van zakenvliegtuigen op 5 november. Hiermee is aangetoond dat de vlucht daadwerkelijk in eerste instantie op Schiphol zou landen. Maar er was geen sprake van, zoals De Telegraaf beweerde, dat het toestel op het punt stond te landen op Schiphol toen het moest uitwijken.

Het derde element in de berichtgeving was dat er een patiënt aan boord van het vliegtuig was. Volgens De Telegraaf ging het om een ernstig zieke patiënt.

In het contact van Nieuwscheckers met de EBAA bleek dat de EBAA niet wist wat het doel van de medische vlucht was. Het vervoer van een donor, een patiënt, een arts, medicijnen of een zogenaamde ‘positioning flight’ (een vlucht zonder passagiers om op een bestemming te komen om vanaf daar weer met passagiers te vliegen) kunnen allemaal in het vliegplan worden gebruikt om de vlucht als ‘medisch’ aan te duiden.

Nieuwscheckers kon geen inzage krijgen in het vliegplan van deze vlucht om onafhankelijk vast te stellen dat het om een medische vlucht ging.

De operator van de vlucht heeft contracten met opdrachtgevers. In deze contracten staat veelal dat er niets openbaar mag worden gemaakt over het doel van de vlucht. De EBAA weet derhalve niet of er een patiënt aan boord van het toestel was. De tweet waarin de EBAA het had over een patiënt aan boord van het uitgeweken vliegtuig, heeft de EBAA op maandagmiddag 7 november verwijderd. De verklaring van de woordvoerder was dat een collega de tweet had geplaatst en deze er vanuit was gegaan dat een patiënt aan boord was.

De woordvoerder van de EBAA geeft aan niet te hebben gesproken met De Telegraaf over de gezondheidssituatie van de patiënt. De Telegraaf wilde niet meewerken aan deze reconstructie. Het “ernstig ziek “ is vermoedelijk een interpretatie van De Telegraaf.

De berichtgeving van RTL Nieuws dat een andere medische vlucht vanwege de blokkade niet kon vertrekken vanaf Schiphol is onjuist. De woordvoerder van de EBAA laat Nieuwscheckers weten met RTL Nieuws maar over één vlucht te hebben gesproken.

Nieuwscheckers heeft de communicatie tussen de journalist van RTL Nieuws en de woordvoerder van de EBAA gereconstrueerd. Daaruit blijkt dat de EBAA-woordvoerder de suggestie wekt dat er twee medische vluchten zouden zijn geblokkeerd. Nadat de RTL-journalist de notities van het telefoongesprek per e-mail voorlegt aan de woordvoerder, antwoordt deze dat de woorden in het gesprek correct zijn weergegeven. De tekst die uiteindelijk zou worden gepubliceerd wordt echter niet voorgelegd aan de woordvoerder.

Daarna belt de RTL-journalist met een woordvoerder van Schiphol. Deze geeft aan dat medische vluchten gewoon kunnen vliegen van en naar Schiphol. De EBAA wordt dan weer gebeld door RTL Nieuws. De woordvoerder geeft dan aan dat er sprake was van slechts één medische vlucht die weliswaar kon landen, maar waarvan de piloot desondanks besloot uit te wijken. RTL Nieuws heeft het bericht aangepast, naar aanleiding van het contact met Nieuwscheckers.

Wat de woordvoerder van de EBAA bedoelde te zeggen is dat een ander toestel van dezelfde operator op Schiphol-Oost vast stond als gevolg van het protest. Dit was echter zeker geen medische vlucht. Nieuwscheckers heeft kunnen vaststellen dat dit andere toestel van ASL inderdaad op Schiphol stond.

Tijdens de klimaatprotestactie op Schiphol is een toestel met medische status uitgeweken naar Rotterdam. Het is niet bekend of er een patiënt aan boord was. Hoewel Schiphol beschikbaar was voor medische vluchten, had de piloot al voor vertrek van het vliegtuig besloten om in Rotterdam te landen.

Door toedoen van de EBAA, Schiphol én door verkeerde interpretaties kwamen media met verkeerde informatie. Zo was Schiphol korte tijd wel degelijk gesloten voor alle zakenluchtvaart inclusief medische vluchten. Er was geen sprake van het hinderen van een tweede medische vlucht (RTL Nieuws). Ook was er geen bevestiging dat een patiënt aan boord was en al helemaal niet dat deze ernstig ziek was (De Telegraaf). Ook was het niet zo dat de piloot pas besloot uit te wijken toen het toestel op het punt stond te landen op Schiphol (De Telegraaf).