We consumeren meer dan de aarde in een jaar kan aanmaken en dat tekort is nog groter dan PvdD zegt

Op dit moment maakt de wereldwijde economie ieder jaar 30% meer op dan de grondstoffen die de aarde opnieuw kan regenereren.

Onwaar

Op 16 november was Esther Ouwehand, lijsttrekker van de Partij voor de Dieren, te gast bij Sven op 1. Tijdens het gesprek ging het onder andere over de energietransitie van bedrijven, waarvan Ouwehand vindt dat de overheid er niet voor moet opdraaien. We moeten af van sectoren die niet passen binnen de draagkracht van de aarde volgens Ouwehand, want onze economie overschrijdt die draagkracht behoorlijk (14:40): 

Waar Ouwehand het precies over heeft, is op het eerste gezicht niet duidelijk. Wat bedoelt ze met “onze” economie? Daarvoor kunnen we terecht bij eerdere uitspraken van de PvdD, want dit is niet de eerste keer dat een PvdD-politicus dit zegt. Opvallend is wel dat de percentages aan verandering onderhevig zijn:

• In 2012 schreef PvdD-oprichter Marianne Thieme over een tekort van 35%: “Op 22 augustus was het Earth Overshoot Day, de dag waarop alle hernieuwbare ingrediënten die de aarde kan leveren voor onze economische behoeften opgebruikt waren voor 2012. Alles wat we sindsdien consumeren is een voorschot op een zeer onzekere toekomst. Een begrotingstekort van 3% valt in het niet bij een ecologisch tekort van 35%.”
• In 2013 schreef Thieme over een tekort van 30%: “Earth Overshoot Day, de dag waarop we de natuurlijke grondstoffencapaciteit van de aarde overschrijden, viel in 1980 op 14 december. Dat was de dag waarop de grondstoffen voor dat jaar op waren. Earth Overshoot Day was dit jaar op 20 augustus. Daarmee laten we het ecologische tekort oplopen tot meer dan 30% dit jaar.”
• Op de website van PvdD-Utrecht werd op 6 november 2017 weer gesproken van 30%: “Ons ecologisch tekort kunnen we niet blijven negeren. Zo onttrekt de wereldbevolking elk jaar ruim 30 procent méér grondstoffen aan de aarde dan dat zij kan produceren!”
• Een motie ingediend door Ouwehand op 27 november 2017 heeft het dan weer over 35%: “constaterende dat inmiddels sprake is van een ecologisch tekort van meer dan 35%”
• De pagina op de PvdD-website getiteld “Begroten binnen de draagkracht van de aarde”, die al minstens sinds 2019 online staat, spreekt over meer dan 40%: “Deze Earth Overshoot Day valt elk jaar eerder. Het ecologische tekort is daardoor al opgelopen tot meer dan 40%.”

Ouwehand heeft het dus over de wereldwijde economie. Maar PvdD geeft geen eenduidig percentage en het is dus maar de vraag welk getal het dichtst in de buurt van de waarheid zit.

Zoals de quotes uit de diverse PvdD-bronnen aangeven, is het “ecologisch tekort” gerelateerd aan Earth Overshoot Day. Dit is de dag in het jaar waarop de wereldbevolking heeft opgemaakt wat de aarde in een jaar kan produceren. Deze dag wordt berekend door de biocapaciteit die de aarde heeft voor de gemiddelde persoon te delen door de ecologische voetafdruk van de gemiddelde persoon. Dit wordt dan vermenigvuldigd met 365 om uit te komen op een cijfer dat correspondeert met een dag in het jaar. Sinds 1971 is Earth Overshoot Day over het algemeen steeds eerder in het jaar. Hoe Esther Ouwehand het uitlegt klopt dus niet: de 30% gaat niet per se over de hoeveelheid grondstoffen, maar over een tijdsspanne.

Biocapaciteit en ecologische voetafdruk worden beide gemeten op basis van ‘mondiale hectare’ (global hectare in het Engels). Deze eenheid drukt de productiviteit van een stuk grond uit. Dit kan de vruchtbaarheid van bijvoorbeeld een stuk landbouwgrond zijn, maar ook de capaciteit om vervuiling te absorberen. Denk bijvoorbeeld aan een stuk bos dat CO2 uit de lucht opslaat. Als een stuk land productiever is, zijn de mondiale hectares die daar te vinden zijn fysiek kleiner. Er is bijvoorbeeld een groter stuk weiland nodig om net zoveel gewassen te produceren als een akker. De biocapaciteit staat hier gelijk aan de productiviteit, terwijl de ecologische voetafdruk gelijk staat aan de vraag naar die productiviteit.

Het ecologisch tekort waar de PvdD het steeds over heeft, is gerelateerd aan Earth Overshoot Day, maar er ligt een andere rekensom aan ten grondslag. In plaats van de deelsom te vermenigvuldigen met 365, wordt deze vermenigvuldigd met 100. De uitkomst is het gedeelte van het jaar waarin de mensheid nog niet meer heeft geconsumeerd dan de aarde kan produceren in een jaar. Als dit percentage vervolgens van 100 afgetrokken wordt, krijg je het ecologisch tekort. Concreet betekent dit dat als er in een jaar een ecologisch tekort is van bijvoorbeeld 30%, de mensheid de eerste 70% van het jaar (ongeveer 255 dagen) nog niet meer opgemaakt heeft dan de aarde in dat jaar kan maken. In de overige 30% of 110 dagen van het jaar, is de mensheid over die limiet heen en worden er als het ware reserves aangeboord.

Het Global Footprint Network, de Universiteit York en de Footprint Data Foundation publiceren een online dataplatform waarin de biocapaciteit en ecologische voetafdruk voor de wereld en individuele landen staan in mondiale hectare (gha, de afkorting voor global hectare). Met deze gegevens kan het ecologisch tekort berekend worden in de periode waarin PvdD hier beweringen over deed: 2012 tot 2022 (er zijn nog geen gegevens beschikbaar voor 2023). Zie onderstaande tabel voor de resultaten.

Zoals te zien is, onderschatten Esther Ouwehand en de PvdD het ecologisch tekort. Dit ligt de afgelopen tien jaar niet rond de 30% of 35% zoals ze vaak beweren, maar eerder rond de 40%, zoals eenmalig beweerd werd op de website van PvdD. In 2020 was het tekort het laagst met 36%.

Op basis van het online dataplatform, is het ook mogelijk om uit te rekenen wanneer Nederlanders alle grondstoffen opmaken die het grondgebied van Nederland in een jaar produceert. Dit geeft een veel groter tekort, zoals te zien in onderstaande tabel. Het ecologisch tekort van Nederland ligt boven de 80% sinds 2012. Dit betekent dat we op 14 maart al hebben opgemaakt wat de grond van Nederland in een jaar kan produceren.

Nieuwscheckers heeft de Partij voor de Dieren gevraagd op welke berekening hun percentages berusten en of die anders is dan die gebruikt in dit artikel. Als reactie op deze vragen en het inzien van bovenstaande tabel had strategisch campagneadviseur Freek Bersch het volgende te zeggen:

Esther Ouwehand zei dat het ecologisch tekort dat de wereldwijde economie veroorzaakt, rond de 30% ligt. Eerder noemde de Partij voor de Dieren variërende percentages: 30%, 35% en eenmalig meer dan 40%. Deze percentages zijn onderschattingen, behalve de laatste: in 2020 was het tekort het laagst met 36% en in de meeste jaren van het afgelopen decennium lag het boven de 40%.