Wilders verspreidt leugen over verkiezingsfraude in Zaanstad

In Zaanstad zijn uit een stembureau op verkiezingsdag 15 containers met getelde stembiljetten gestolen.

Onwaar

Op vrijdagmiddag 31 oktober, twee dagen na de verkiezingen, postte Geert Wilders op X en Facebook een reeks beschuldigingen over verkiezingsfraude: ‘Het regent van dit soort berichten uit het hele land geen idee of het allemaal waar is maar goed als het zou worden onderzocht.’ Een van de verhalen die hij doorgaf aan zijn meer dan 1,6 miljoen volgers op X (gearchiveerd) en zijn 595.000 volgers op Facebook (gearchiveerd), ging over Zaanstad:

De oudste, ons bekende versie van het bericht over de gestolen containers met stembiljetten dateert uit de nacht van donderdag 30 op vrijdag 31 oktober. We vonden het bericht alleen als screenshot, het origineel is verwijderd of werd gepost in een privé-Facebookgroep van PVV-aanhangers. Het bericht is oorspronkelijk gepost door een account waarvan de naam ook voorkomt in andere versies van het verhaal, als degene die getuige zou zijn geweest van de diefstal. We noemen die naam niet omdat deze Facebookgebruiker geen publieke figuur is en niet uit was op publiciteit.

Na een berichtje van Nieuwscheckers via WhatsApp laat de vermeende ooggetuige ons weten: ‘Mijn telefoon is gehackt. En ik heb dit niet geschreven. Burgemeester en politie weten er al van. Mijn naam wordt door het slijk gehaald. En massaal gedeeld. Ik kwam er toen pas achter dat dit bericht bestond, en dat ik gehackt ben.’ 

Het verhaal over de verdwenen stembussen kán ook niet waar zijn, zegt de Zaanstadse gemeentewoordvoerder Martijn Jonker vrijdagmiddag tegen Nieuwscheckers: de stemmen worden niet geteld op het gemeentehuis maar in de stembureaus. Ook zijn er geen stembureaus in de gemeente waar zoveel mensen stemmen dat hun biljetten 15 containers vullen. ‘Het is totale onzin.’

Ook haalde de PVV in Zaanstad niet, zoals het Facebookbericht over de gestolen containers beweert, 61 procent van de stemmen, maar 18,2 procent. De uitslag van de verkiezingen wordt op 7 november officieel vastgesteld door de Kiesraad. 

Zie verder de debunk door het Zaanse nieuwsmedium De Orkaan.

Geert Wilders heeft zijn berichten op X en Facebook niet verwijderd of gecorrigeerd. Dat op X is inmiddels meer dan een miljoen keer bekeken. Een Community Note ontbreekt. 

Ook op Facebook heeft Wilders zijn bericht laten staan. Na een factcheck door persbureau DPA, dat voor Facebook berichten controleert, zijn wel drie andere berichten die het valse verhaal over fraude in Zaanstad verspreiden voorzien van een grijs schermpje en een waarschuwing: ‘Onjuiste informatie. Beoordeeld door externe feitencheckers.’ De gebruiker kan doorklikken naar de factcheck en desgewenst ook het bericht zelf bekijken.

Tientallen andere berichten die de verzonnen beschuldiging woordelijk herhalen zijn echter niet van zo’n waarschuwing voorzien. Dat Facebook het merendeel van de berichten die Facebooks eigen factcheckers als onjuist aanmerken niet van labels voorziet, bleek eerder dit jaar al uit onderzoek van Nieuwscheckers. Slechts een derde van de (Nederlandstalige) posts die volgens het oordeel van factcheckers DPA, AFP en Knack in aanmerking kwam voor een factchecklabel had er ook daadwerkelijk een gekregen. [Update, 6 november 2025: Nadat we DPA op de ontbrekende factchecklabels attendeerden, zijn nog enkele tientallen berichten van extra informatie voorzien.]

Dat het Facebookbericht van Wilders zelf ook achter zo’n factcheckschermpje verdwijnt, is niet waarschijnlijk. Dubieuze beweringen over verkiezingen staan bovenaan het lijstje van onderwerpen waaraan Facebooks factcheckers prioriteit moeten geven. Maar: berichten van politici op Facebook en Instagram blijven volgens dezelfde set richtlijnen gevrijwaard van factchecks, tenzij een politicus beweringen verspreid die al eerder gedebunkt zijn door factcheckers. Het verzonnen verhaal over de gestolen containers met stembiljetten circuleerde al op Facebook voor Wilders het daar deelde, maar werd pas gefactcheckt toen het via zijn bericht een veel groter bereik en gewicht kreeg. Dit beleid bevoordeelt politici die het vertrouwen in verkiezingen ondermijnen met onware berichten.

We hebben moederbedrijf Meta om commentaar gevraagd en zullen dat toevoegen zodra we antwoord krijgen. 

Het verzinsel over Zaanstad was deel van een reeks verdachtmakingen die Geert Wilders op 31 oktober op X en Facebook publiceerde. Zo zou de beveiligingssoftware van de Kiesraad op kwetsbaarheid voor hackers getest zijn door een bedrijf dat is opgericht door een D66’er. Dat klopt – voor de verkiezingen van 2023, waarbij de PVV juist een overwinning behaalde. Voor 2024 en 2025 is de software getest door een ander bedrijf, aldus een factcheck van AFP.

Ook de door Wilders verspreide bewering dat in Maastricht stemmen ongeldig zijn verklaard omdat daar stembiljetten werden gebruikt uit Leiden, is door de gemeente Maastricht ontkend. Wel zijn in het Limburgse Stein en het Groningse Westerwolde 260 stemmen ongeldig verklaard omdat daar verkeerde stembiljetten zijn gebruikt.

Met zijn beschuldigingen volgt Wilders het voorbeeld van Donald Trump, die de complottheorie verspreidde dat Biden hem in 2020 had verslagen door te frauderen (‘Stop the steal!’). De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) kwalificeerde de aantijgingen – zonder Wilders te noemen – als ‘een directe bedreiging voor de democratische rechtsstaat’. 

De bewering dat uit een stembureau in Zaanstad containers vol ingevulde en getelde stembiljetten zijn ontvreemd om de uitslag van de verkiezingen te beïnvloeden, is een verzinsel. Dat de leider van een van de grootste politieke partijen het via zijn sociale media verspreidt, is een aanval op de betrouwbaarheid van het kiesproces.

Foto stemformulier: screenpunk (Flickr, CC BY-NC 2.0)