HALT (origineel, Engelstalig acroniem: SIFT) is een combinatie van simpele online vaardigheden die de hoeveelheid mis- en desinformatie die je gelooft en/of deelt sterk kan verkleinen. Het model is in het kader van de corona-uitbraak opgezet door Mike Caulfield, expert op het gebied van digitale geletterdheid aan Washington State University.
De HALT-controle gebeurt volgens vier stappen:
Ho!
Analyseer de bron
Lokaliseer betere berichtgeving
Traceer originele context
Volgens Caulfield hoeft het doorlopen van deze stappen in veel gevallen niet meer dan een halve minuut te duren en kun je alle vaardigheden die ermee gepaard gaan binnen een klein uurtje machtig worden. Het doel is om van de toepassing van die skills een gewoonte te maken, zodat je de informatie die je voorgeschoteld krijgt, automatisch ‘zeeft’. Hieronder leggen we de stappen en bijbehorende vaardigheden uit.
1: HO!
Voel je hevige emoties of verbazing bij het lezen van een bericht of de sterke behoefte het te delen? Stop. Druk op pauze en pas de volgende vaardigheden toe.
2: ANALYSEER DE BRON
- Skill: Zweven
Bekijk wie het bericht deelt door simpelweg met je muis over de foto van de bron te zweven (desktop) of op de foto te klikken (telefoon). Stel jezelf hierbij twee vragen:
1 Is deze bron wie/wat ik verwachtte?
2 Is deze bron betrouwbaar genoeg om het bericht te delen zonder verdere controle?
Caulfield benadrukt dat het het best is ALTIJD even te bekijken wie een bericht heeft geplaatst voor het te delen, ook als je geen nepnieuws vermoedt.
- Skill: Gebruik Wikipedia
De meeste grote publicaties hebben een Wikipedia-pagina (als niet in het Nederlands, dan wel in het Engels). Om uit te zoeken waar een bericht precies vandaan komt als je de bron niet herkent, kopieer en plak de link in je browser en type ‘Wikipedia’ ernaast om de Wikipedia-pagina te vinden. Vind je geen Wikipedia-pagina? Dat kan een teken zijn dat de bron niet betrouwbaar is.
Is er wel een Wikipedia-pagina, stel jezelf dan de volgende vragen terwijl je die globaal doorleest:
1 Is deze bron wat ik verwachtte?
2 Is er iets dat deze bron onbetrouwbaar maakt?
3 Heeft deze bron de expertise en/of middelen om (primair) onderzoek te doen naar het onderwerp van het bericht?
3: LOKALISEER BETERE BERICHTGEVING
- Skill: Nieuws zoeken en vergelijken
Vertrouw je de bron van een bericht niet? Zoek het onderwerp met eventueel een paar steekwoorden op in een zoekmachine (bijvoorbeeld Google) en onderzoek of andere nieuwsmedia hetzelfde melden. Volgens Caulfield is vaak een betrouwbaarder bron beschikbaar die het bericht ook deelt. Dat kunnen twee soorten bronnen zijn: betere bronnen (bijvoorbeeld van erkende nieuwsmedia als de NOS of het NRC) of zelfs de originele bron.
Kies er in dat geval voor om de betere of originele bron op sociale media te delen in plaats van het initiële bericht. Af en toe vind je zelfs een compleet factcheckbericht over het onderwerp, vooral als het een controversiële en/of dubieuze bewering bevat.
Vind je geen andere bronnen die dit bericht delen, dan betekent dat doorgaans niet veel goeds.
- Skill: Op afbeelding zoeken
Alhoewel op de SIFT-website nog geen informatie over reverse image search staat (‘coming soon’, aldus de site), heeft Nieuwscheckers hierover al het nodige gepubliceerd. Op deze website legt Nieuwschecker Peter Burger stap voor stap uit hoe je foto’s kunt checken met behulp van een online zoekmachine zoals Google Afbeeldingen of TinEye. In het filmpje hieronder doen we het je voor.
4: TRACEER ORIGINELE CONTEXT
- Skill: Controleer de datum
Context is belangrijk bij het verifiëren van berichten. De datum waarop het artikel is gepubliceerd is een centraal onderdeel van die context: als het bericht niet recent is, kan de informatie verouderd zijn. Kun je de publicatiedatum niet vinden, deel het bericht dan liever niet.
- Skill: Klik door en vind
Caulfield noemt een van de meest voorkomende en gevaarlijke concepten bij het verspreiden van mis- en desinformatie: false framing. Dit zijn berichten die zo zijn samengevat, dat de implicaties en conclusie totaal anders zijn dan in de originele, vaak degelijke bron.
Klik daarom altijd door naar het artikel dat iemand heeft gedeeld in zijn socialmediabericht en zoek op de artikelpagina naar relevante woorden. Vind je deze in een context die overeenkomt met die uit het bericht van de deler? Dan is er wellicht niets aan de hand. Vind je de zoektermen niet, lees dan het hele bericht ter controle.
Voorbeeld
Dit zijn de HALT-basisvaardigheden die je kunt gebruiken bij een snelle berichtcheck. Lees hier als voorbeeld onze factcheck volgens de HALT-methode.
Wil je de achtergrond van SIFT uitgelegd krijgen door Caulfield zelf? Bekijk dan de video hieronder (Engels).