Het is voor veel vrouwen een herkenbaar beeld: mannen die bij een simpele verkoudheid al hun bed induiken of slap op de bank hangen. Maar dat is geen aanstelleritis, meldt nu.nl: het immuunsysteem van mannen is echt zwakker dan dat van vrouwen. Ze zouden daarom zelfs op grote schaal moeten worden gevaccineerd. Nieuwscheckers gaat op zoek naar de weten-schappelijke basis van deze uitspraken en krijgt mail uit Cambridge: “Neem alles wat je leest op het web met een enorme korrel zout.”
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
‘Man sneller ziek door machogedrag’, kopte nu.nl. Uit onderzoek van de universiteit van Cambridge zou namelijk blijken dat de evolutie mannen een zwakkere weerstand tegen ziekte heeft toebedeeld in ruil voor een hoger testosterongehalte. Van oudsher laten mannetjes in de natuur met machogedrag zien dat zij de beste en de sterkste zijn, waardoor zij mogen paren met de vrouwtjes. Hun immuunsysteem is zwakker dan dat van vrouwen: het machogedrag kost zoveel energie, dat er weinig overblijft om ziekte te bestrijden. Hierdoor voelt voor mannen verkoudheid aan als een griep en hoofdpijn als migraine. Grootschalige vaccinaties zouden de weerstand van de hedendaagse man dus kunnen opkrikken.
Korrel zout
Een van de wetenschappers, Olivier Restif, blijkt niet gelukkig te zijn met het nieuws over zijn onderzoek. Per e-mail laat hij Nieuwscheckers weten: “Neem alles wat je leest op het web met een enorme korrel zout.” Nu.nl en andere Nederlandse nieuwssites hebben het bericht overgenomen van de Engelse Daily Mail. Fiona Macrae van de Daily Mail heeft de wetenschapper telefonisch geïnterviewd en de resultaten wat aangedikt en selectief gepresenteerd, aldus Restif. We vroegen Macrae om een reactie, maar zij was helaas niet bereid om Nieuwscheckers te woord te staan.
Waar ging Restifs onderzoek dan wel over? Uit verschillende eerdere onderzoeken is gebleken dat bij veel dieren de mannetjes vaker ziek zijn dan de vrouwtjes. Met een wiskundig model wilden Restif en zijn collega William Amos onderzoeken of andere factoren dan een hoog testosterongehalte een rol kunnen hebben gespeeld bij de ontwikkeling van het immuunsysteem van verschillende diersoorten. Overigens wilden zij met dit model geen specifieke voorspellingen doen voor een bepaalde soort ─ dus ook niet over de mens. De resultaten lieten zien dat immuniteit zich soms tegen de verwachting in precies omgekeerd ontwikkelt.
Het meest in het oogspringende scenario – en dat is dan ook door de media opgepikt – ging uit van de veronderstelling dat mannetjes zich risicovoller gedragen dan vrouwtjes (waarmee dus volgens Restif niet is gezegd dat álle mannen zich avontuurlijk gedragen). Volgens het model zouden deze machomannetjes – die door hun gedrag meer blootstaan aan infecties dan vrouwtjes – mogelijk een lagere immuniteit ontwikkelen.
Restif: “Deze verrassende uitkomst is door de kranten gekoppeld aan man flu, ofwel ‘mannengriep’. We kunnen echter op geen enkele manier zeker weten of onze veronderstellingen die naar dit resultaat in het model leidden, ook relevant zijn voor mensen. Het kan net zo goed een toevallige samenloop van omstandigheden zijn.”
Meer kans bij de vrouwtjes
Restif noemt in zijn onderzoek vaccinaties alleen in verband met kudde-immuniteit: een individu dat resistent is voor infectie beschermt indirect ook zijn buren. Dit principe is een sleutelfactor voor vaccinatiecampagnes. Dankzij deze immuniteit van de groep kunnen mannetjes ervoor kiezen om wat van hun weerstand in te leveren ten gunste van een hogere vruchtbaarheid (waarmee ze weer meer kans maken bij de vrouwtjes).
Maar dat wil niet zeggen dat Restif vindt dat er grootschalige vaccinatiecampagnes voor mannen zouden moeten komen. Restif: “In theorie zou het zinnig kunnen zijn om mannen en vrouwen verschillend te behandelen. Maar er kunnen vele andere factoren zijn (leeftijd, algemene gezondheid, genetische factoren etcetera) die veel belangrijker zijn. Je hebt gedetailleerde klinische informatie nodig om zo’n beslissing te nemen, en dat gaat veel verder dan mijn onderzoek.”
‘Mannengriep’
Een complicerende factor in de hele nieuwsverspreiding was dat de eerste berichten al in de krant waren verschenen naar aanleiding van een online voorpublicatie van het onderzoek, voordat het persbericht is verspreid. De pr-afdeling van de universiteit van Cambridge heeft vervolgens tot ergernis van Restif de term ‘man flu’ uit de krantenberichten overgenomen, waardoor wereldwijd de focus in de berichtgeving hierop is komen te liggen en alle wetenschappelijke voorzichtigheid is verdwenen.
Dat was ook het geval in een artikel op Elsevier.nl, dat weer is gebaseerd op Engels nieuws. Hierin is echter ook een tegengeluid te lezen: John Oxford, viroloog aan de Universiteit van Londen, weerspreekt de onderzoeksresultaten van de onderzoekers uit Cambridge. Hij deed met zijn team een experiment waarbij mannen en vrouwen aan een griepvirus werden blootgesteld. Oxford: “De mannen en vrouwen werden ongeveer even vaak ziek, het enige verschil was dat de vrouwen meer klaagden.” En dat is dan voor veel mannen weer een herkenbaar beeld.