Zo kom je erachter of een tweet echt heeft bestaan

In deze tweet vraagt een Twitteraar zich af of een tweet waarin Canadese premier Justin Trudeau zou zeggen dat hij online content wil censureren echt is. Hieronder kijken we naar verschillende manier om daar achter te komen.

Een eerste stap is de timeline van het account uit het screenshot bekijken. In dit geval gaat het om het account van Justin Trudeau. Trudeau heeft een geverifieerd account. Het blauwe vinkje dat op het account van Trudeau te vinden is, moet dus ook op een screenshot van een van zijn tweets te vinden zijn. Ook de @-handle moet overeenkomen. Verder zou de profielfoto kunnen verschillen, wat kan duiden op een gefabriceerde tweet. Overigens zouden we bij het kijken op de timeline de tweet uit het screenshot al tegen kunnen komen. In het geval van deze tweet zien we het blauwe vinkje, en komen de profielfoto en @-handle overeen. Op de timeline komen we de tweet uit het screenshot niet direct tegen. Tijd om verder te zoeken.

De volgende stap is om een advanced search op Twitter te doen. Dit kan door naar de advanced search pagina van Twitter te gaan. Daar kunnen we allerlei criteria invullen waar de zoekresultaten aan moeten voldoen. Zo kunnen we de opdracht geven om naar een specifiek citaat te zoeken, een verzameling aan woorden, bepaalde woorden juist niet, of een hashtag. Ook kunnen we ervoor kiezen om alleen tweets van bepaalde accounts te laten zien, of tweets die naar bepaalde accounts worden gestuurd. Daarnaast kunnen we nog een tijdsperiode aangeven waarbinnen de zoekresultaten moeten vallen. 

Als we naar de tweet van Trudeau zoeken met de opties die de advanced search ons biedt, kunnen we in dit geval opgeven dat we naar het exacte citaat “It has come to my attention” van uitsluitend het account @JustinTrudeau willen zoeken. De zoekmachine zou ons dan alle tweets van Trudeau moeten laten zien waarin die exacte woorden voorkomen. Dit levert geen tweets van het account van Trudeau op.

De tweet is niet meer op Twitter te vinden, maar daarmee is niet direct gezegd dat de tweet nooit heeft bestaan. Om erachter te komen of de tweet ooit online heeft gestaan, kunnen we gearchiveerde webpagina’s raadplegen. Dit zijn momentopnames van webpagina’s. Sommigen worden automatisch gearchiveerd door bijvoorbeeld The Internet Archive, andere pagina’s worden handmatig gearchiveerd. 

Aangezien de tweet met de vraag of de tweet fake was op 18 september werd gepost, kunnen we rond die datum op zoek gaan naar gearchiveerde pagina’s van het Twitteraccount van Trudeau. Laten we beginnen met de Wayback Machine van The Internet Archive. Als we daar een link invoeren, krijgen we een jaaroverzicht van alle dagen waarop een link is gearchiveerd. Vervolgens kunnen we op de dagen dat de pagina is gearchiveerd een momentopname aanklikken. De gearchiveerde pagina wordt dan geopend.

Te zien is dat de pagina hoegenaamd elke dag is gearchiveerd. Ook op 18 september zijn er momentopnames gemaakt. Er zijn twee gearchiveerde pagina’s op 18 september te vinden. Voor de volledigheid kunnen we ook nog een gearchiveerde versie van 19 september bekijken. Dan bestrijken we min of meer de periode waarbinnen de tweet van Trudeau online zou moeten hebben gestaan. 

Als de pagina volledig is ingeladen, kunnen we met de zoekfunctie van onze browser zoeken in de webpagina. Net als bij de advanced search, kunnen we zoeken naar een deel van de tekst uit de tweet. Op geen van de gearchiveerde pagina’s is de tweet te vinden.

In het geval van een vooraanstaand politicus als Justin Trudeau loont het de moeite om op websites als Politwoops en Polititweet te kijken. Deze websites houden van de Twitteraccounts van een aantal publieke figuren bij of zij tweets verwijderen. Als Trudeau de tweet heeft verwijderd, zou die waarschijnlijk op één van die platforms te vinden moeten zijn. Als we op Polititweet kijken, zien we dat de meest recente verwijderde tweet van 22 september 2022 is. De eerstvolgende daarna komt uit augustus. De tweet van het screenshot heeft dus waarschijnlijk niet bestaan.

We kunnen het screenshot van de tweet ook nog proberen te vinden met een reverse image search. Dit kunnen we doen met zoekmachines als Google, Tineye, Yandex, of Bing. Als we zoeken naar het screenshot komen we met Google in ieder geval een factcheck van Reuters over deze vermeende tweet van Trudeau tegen. Volgens de factcheck heeft het screenshot nooit bestaan, wat aan Reuters werd bevestigd door een woordvoerder van Trudeau.

Een andere optie is simpelweg een tekstuele zoekopdracht uitvoeren met een zoekmachine als Google, Startpage, of Duckduckgo op basis van de inhoud van een screenshot. Als we in dit geval met Google zoeken naar “Trudeau must go censor”, komen we een factcheck van Associated Press tegen over de gefabriceerde tweet van Trudeau. Deze kwam tot dezelfde conclusie als Reuters. Deze factcheck vonden we niet met een reverse image search. Andersom komt de factcheck van Reuters niet direct tevoorschijn in de resultaten van onze tekstuele zoekopdracht. Het is dus zeker de moeite waard om verschillende zoekmethodes uit te proberen.

Soms kunnen screenshots van tweets ook suggereren dat een bepaald account een bepaalde tweet heeft geretweet. Met een advanced search kunnen we helaas niet zoeken naar retweets. Hier komt dus wat meer handwerk aan te pas. Neem het screenshot hieronder. Het account van Trudeau zou een tweet van Canadese parlementariër Anita Anand hebben geretweet.

Een eerste stap is naar het profiel van Trudeau gaan en daar doorheen scrollen om te zien of we de tweet van Anand op de timeline van Trudeau tegenkomen. Dan komen we de tweet inderdaad tegen. Ook hier kunnen we gearchiveerde versies van het account van Trudeau raadplegen als we de retweet niet op de actuele timeline van Trudeau tegenkomen. 

Een andere optie is met een advanced search achterhalen of de tweet van Anand überhaupt bestaat en die nader onderzoeken.

Vervolgens komt het echte handwerk kijken. We kunnen nu op het retweet icoontje klikken en door de lijst van accounts die de tweet hebben geretweet scrollen. Als Trudeau deze tweet heeft geretweet, moeten we zijn account in die lijst tegenkomen. Hoe meer retweets een tweet heeft, hoe meer werk dat natuurlijk is. Maar het kan een effectieve manier zijn om te achterhalen of een account een tweet heeft geretweet, zeker als dat account zeer actief is en de timeline doorscrollen mogelijk meer werk vergt.

Deze explainer heeft een aantal manieren laten zien om de echtheid van een screenshot van een tweet te achterhalen. Het moge duidelijk zijn dat er nogal eens neppe tweets in omloop zijn. Hopelijk biedt bovenstaande uitleg een aantal handvaten om zelf de echtheid van een tweet te onderzoeken.