Werknemers moeten volgens PvdA-lijsttrekker Lodewijk Asscher het recht krijgen om onbereikbaar te zijn buiten werktijd, om stress en familieproblemen te voorkomen. Maar is er eigenlijk wel een verband tussen bereikbaarheid en stress?
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Nog even een mailtje van een collega beantwoorden in je vrije tijd: bijna niemand vindt dat gek. Dat moet veranderen, stelde de partijleider van de PvdA, Lodewijk Asscher op 1 februari. Werknemers moeten volgens hem het recht krijgen om onbereikbaar te zijn buiten werktijd. Hij wil dit instellen in overleg met werkgevers.
Als je steeds gebeld of gemaild kan worden, kun je volgens Asscher last krijgen van stress en ‘verstoorde relaties binnen het gezin’. Asschers eigen telefoon mag ook nooit uit, maar hij kan naar eigen zeggen prima met de druk omgaan. Anderen zouden er meer moeite mee hebben. Nieuwscheckers zocht uit of dat zo is.
De PvdA baseert hun standpunt niet alleen op het inlevingsvermogen van Asscher, maar ook op gesprekken met gestreste werknemers en de enquête Nationale Arbeidsmonitor 2014. Als je het aan de werknemers zelf vraagt, speelt het gevoel altijd ‘aan’ te moeten staan inderdaad een grote rol bij het ontstaan van persoonlijke problemen.
Is er ook wetenschappelijk bewijs?
Open werksfeer
Carla Ziebertz promoveert momenteel aan de Radboud Universiteit. Ze onderzoekt stress bij werknemers die volgens hun contract gebeld kunnen worden buiten hun reguliere werktijden. Haar voorlopige resultaten laten een verband zien tussen stress en bereikbaarheid en ook eerder onderzoek ondersteunt dit [[Ziebertz noemt de volgende onderzoeken: Arlinghaus & Nachreiner, 2013; Kossek, Ruderman, Braddy, & Hannum, 2012; Glavin & Schieman, 2010; Voydanoff, 2005]].
Bereikbaar zijn in je vrije tijd hangt dus hoogstwaarschijnlijk samen met stress. “Maar een samenhang is geen oorzaak/gevolg relatie,” zegt Ziebertz, “die is nog niet aangetoond.” Dat komt door de onderzoeksmethode: alle onderzoeken zijn ‘cross-sectioneel’. Dat houdt in dat de proefpersonen zijn geobserveerd op één moment in de tijd. Om een causaal verband aan te tonen zouden de metingen bij dezelfde proefpersonen op latere tijdstippen herhaald moeten worden.
Werkstress-expert Toon Taris (hoogleraar psychologie aan de Universiteit Utrecht) denkt op basis van het huidige onderzoek ook dat er een verband is tussen stress en bereikbaarheid. Maar het kan ook voordelen hebben om je werk mee naar huis te nemen. “Je kunt natuurlijk nu ook al je telefoon uitzetten of net doen of je geen internet hebt”, mailt Taris, buiten kantooruren. “Maar wél reageren zal vermoedelijk vaak worden gezien als een bewijs van hoge betrokkenheid bij het werk. En we weten dat hoge betrokkenheid één van de criteria is bij het beslissen welke werknemers hogere functies mogen gaan bekleden.”
Waardeloos plan?
Het is dus maar de vraag of iedereen het recht wil om onbereikbaar te zijn. En er is nog geen causaal verband aangetoond tussen bereikbaarheid en werkstress. Maakt dat Asschers plan waardeloos? Niet per se.
De Harvard Business School deed in 2009 een studie naar een bedrijf dat een verplicht onbereikbare vrije avond instelde. De medewerkers bleken hier gelukkiger van te worden. Of dit alleen door de onbereikbaarheid kwam, konden de onderzoekers niet zeggen. Een open werksfeer waarin dingen als werkdruk bespreekbaar zijn ook erg belangrijk aspect van het herwonnen werkplezier. Bovendien gingen de werknemers door dit experiment bewuster nadenken over hoe ze met hun vrije tijd om moesten gaan.
Conclusie
Onderzoek wijst uit dat er een relatie bestaat tussen stress en altijd bereikbaar zijn voor je werk. Of het laatste leidt tot het eerste, is nog niet wetenschappelijk bewezen. Wie weet kan het simpele feit dat Asscher aandacht vraagt voor werkstress en met werkgevers wil praten, al helpen om stress bij werknemers te verminderen. Of het door Asscher voorgestelde recht op onbereikbaar zijn, gaat aanslaan is de vraag. Werknemers zullen de stress vermoedelijk voor lief nemen als ze zo uiteindelijk promotie kunnen maken.
