De prijs van kankermedicijnen rijzen de pan uit. Tevens groeit het aantal kankerpatiënten. Als de kosten voor de geneesmiddelen niet dalen, zullen de ziekenhuizen deze niet inkopen en zullen de patiënten niet de optimale behandeling krijgen. Wat vinden de politieke partijen hiervan?
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
De prijs van behandelingen tegen kanker kunnen per persoon oplopen tot zo’n 100.000 euro per jaar. Kankermedicijnen zijn niet alleen erg duur, maar veel behandelingen blijken ook effectiever als de ziekte bestreden wordt met een combinatie van verschillende medicijnen. Hierdoor worden de kosten per patiënt nog hoger.
Waarom zijn de medicijnen zo duur?
De prijs van de medicijnen wordt bepaald door de farmaceuten. Over de exacte manier waarop zij de prijzen bepalen willen ze niks loslaten in verband met de concurrentie, maar ze claimen dat de kosten vooral hoog oplopen door de ontwikkelingskosten. Het ontwikkelen van een geneesmiddel bedraagt tussen de 9 miljoen en 4 miljard, waarvan een groot deel uitgaat naar het onderzoek van de werkzaamheid en de ontwikkeling van het geneesmiddel. Niet elk medicijn dat ontwikkeld is, werkt ook daadwerkelijk. De kosten die in deze mislukte probeersels zijn gestoken, moeten ook worden terugverdiend. Dit betekent dat de farmaceuten de prijs van de werkende medicijnen iets opschroeven, om toch winst te maken.
De laatste jaren is het onderzoek wel goedkoper geworden, vanwege doelgerichte geneesmiddelen die genotype-selectief zijn. Dat betekent dat de steekproef selectiever gemaakt kan worden en dus kleiner is. Naast de onderzoekskosten zijn de kosten ook gebaseerd op de afname van het medicijn onder de bevolking en op de meerwaarde van het medicijn. De ontwikkelingskosten gaan naar beneden als de kosten worden gedeeld door meerdere patiënten. Daarnaast geldt: hoe langer een patiënt in leven gehouden kan worden door het medicijn, hoe hoger de kosten voor het medicijn.
Het aantal nieuwe kankerpatienten – dit noemen we ‘incidentie’ – is de laatste tientallen jaren gegroeid (zie de grafiek hieronder) en dus is de verkoop van de medicijnen aan patiënten ook gegroeid. Ook het onderzoek is de laatste jaren doelgerichter geworden. Je zou dus zeggen dat de kosten van de geneesmiddelen omlaag gaan. Toch is dit niet het geval.
Wat kunnen we hieraan doen?
Voordat de zorg onbetaalbaar wordt, moeten er maatregelen worden genomen. De tarieven voor de geneesmiddelen tegen kanker kunnen naar beneden wanneer de medici zich onafhankelijk maken van de farmaceutische industrie. Volgens René Bernards, oncoloog van het UMC Utrecht, lukt dit het best wanneer alle kankerexperts gaan samenwerken. De ontwikkeling van de medicijnen moeten meer in handen gehouden worden van de onderzoekers. Onderzoek wordt dan uitgevoerd in academische ontwikkelingscentra. Omdat academische centra niet genoeg geld hebben om deze geneesmiddelen op de markt te brengen, moeten ze de medicijnen laten produceren door bedrijven van patentvrije medicijnen in plaats van grote farmaceutische bedrijven.
Edith Schippers, minister van Volksgezondheid, is verheugd dat de wetenschappers de handen ineen willen slaan. Zij wil graag de farmaceuten voor het blok zetten door een internationale linie te bouwen met hulp van kankerbestrijdingsorganisaties zoals het KWF, wetenschappers, artsen, patiëntengroepen, onderzoekers en kennisinstellingen. Samen staan ze sterker dan alleen. Op deze manier kunnen ze de druk opvoeren en mogelijk meer transparantie krijgen in de prijsopbouw van de medicijnen.
Het Koningin Wilhelmina Fonds (KWF) roept het toekomstig kabinet op om voor iedere patiënt op het juiste moment toegang te krijgen tot de juiste medicijnen, zodat de patiënt de beste behandeling krijgt en het aantal sterfgevallen kan worden teruggedrongen. Hiervoor hebben zij een 5-puntenplan opgesteld, die ze tijdens het Politiek Café op 8 februari presenteerde aan de Tweede Kamerleden van de VVD, de SP en D66, respectievelijk Arno Rutte, Henk van Gerven en Pia Dijkstra.
Gezamenlijk inkopen
De bij het Politiek Café aanwezige partijen, maar ook de PvdA, omarmen allen in hun verkiezingsprogramma het standpunt over de dure geneesmiddelen: de kosten voor de geneesmiddelen tegen kanker moeten omlaag. De drie belangrijkste standpunten: er moet een akkoord komen met de farmaceutische industrie over lagere prijzen, er moet transparantie komen in de totstandkoming van de prijzen en de effectieve dure geneesmiddelen moeten opgenomen worden in het basispakket.
De PvdA pleit ook voor openheid en transparantie over de totstandkoming van deze prijzen. De kosten van de ontwikkeling, de productie van de geneesmiddelen en een eerlijke winstmarge moeten leidend zijn. De PvdA komt met een oplossing om de macht van de farmaceuten in te perken: Medicijnen die ontwikkeld worden door financiering via de overheid, worden niet meer verkocht aan één farmaceut maar aan meerdere, waardoor een monopoliepositie voorkomen wordt. De prijs van de licentie om het medicijn te produceren en te verkopen wordt vooraf bepaald en ieder bedrijf dat het medicijn dan volgens de veiligheids- en kwaliteitseisen kan produceren, kan een bod doen.
Over samenwerking met andere landen zijn alle grote politieke partijen het eens. Voor een sterke onderhandelingspositie ten opzichte van farmaceutische bedrijven willen ze coöpereren met andere landen die dezelfde idealen nastreven, zoals Nederland nu al doet met België, Luxemburg en Oostenrijk. Ook hebben Ierland en Zwitserland gezegd mee te willen doen met de strijd tegen de farmaceuten. Wanneer er centraal inkopen wordt gedaan, dan dalen de kosten per medicijn.
De PVV, het CDA, 50PLUS, PvdD en GroenLinks melden in hun verkiezingsprogramma verder niets over dure geneesmiddelen.
Conclusie
De zorg is een belangrijk punt tijdens de verkiezingen. De prijs van kankergeneesmiddelen speelt hier een grote rol in. Vrijwel alle politieke partijen hebben dezelfde ideeën over de dure kankergeneesmiddelen. Ze willen graag transparantie over de prijs en met de farmaceuten onderhandelen om de prijs van de medicijnen te verlagen. Wat ook kan bijdragen aan de vermindering in prijs voor de medicijnen is het met meerdere landen gezamenlijk inkopen.
