Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Niet sporten is ongezonder dan roken
Oordeel
Niet te checken
Bron van de bewering
Te weinig lichaamsbeweging is nog schadelijker voor de gezondheid dan roken. Dat zou volgens berichten in de Telegraaf, Margriet en Men’sHealth blijken uit Amerikaans onderzoek. De berichten verschenen enkele dagen nadat internationale media als CNN en DailyMail het nieuws brachten. De Nederlandse berichten citeren letterlijk dezelfde deskundigen die in deze media figureren, soms onder verwijzing naar CNN.
Het nieuws is gebaseerd op een onderzoek in The Journal of The American Medical Association. Onderzoekers lieten tussen 1 januari 1999 en 31 december 2014 in totaal 122.007 patiënten een loopbandtest ondergaan. Uit deze studie zou het risico blijken van te weinig lichaamsbeweging, waarbij een van de onderzoekers, Wael Jaber, wordt geciteerd: “Mensen die niet fit zijn hebben bovendien een slechter vooruitzicht dan personen die lijden aan hartziekten, diabetes of rokers. Niet bewegen moet bijna als ziekte worden aangemerkt met als geneeswijze sporten.”
Waarom is dit niet te checken?
Volgens Andrea Maier, hoogleraar gerontologie aan de VU, is de onderzochte groep niet representatief voor de algemene bevolking, omdat er alleen patiënten werden onderzocht. Zij hadden in het heden of verleden te maken met een hoog cholesterolgehalte, hartziekten, hoge bloeddruk, diabetes, nierziekten of een terminale nieraandoening. De groep mensen die heel erg fit is, blijkt bovendien erg klein, zegt Maier.
Volgens Maier zijn in het onderzoek huidige rokers samengevoegd met voormalig rokers. Het effect van roken wordt om die reden mogelijk onderschat, omdat sommige mensen al een lange tijd geleden zijn gestopt met roken. Verder waren volgens Maier de fanatieke sporters (de ‘elite’) en de bankhangers (‘non-elite’) niet met elkaar in verhouding. “De meest fanatieke sporters bestonden uit een groep van ongeveer 3.000 patiënten. De grotere groepen bestonden uit ongeveer 120.000 patiënten waaronder de grootste bankhangers.”
Geen juiste vergelijking
Volgens Marian Beekman, moleculair epidemioloog aan het LUMC in Leiden, veroorzaken roken en weinig bewegen op lange termijn elk eigen complicaties en klachten, die niet rechtstreeks met elkaar te vergelijken zijn. De Amerikaanse onderzoekers willen volgens haar vooral duidelijk maken dat te weinig lichaamsbeweging op lange termijn dezelfde of zelfs meer risico’s kent.
Volgens Beekman verschilt de groep van fanatieke sporters op meer punten dan alleen fysieke activiteit. Ze hebben ook een gezonder lichaamsgewicht. “De groep die intensief beweegt blijkt ook de groep te zijn met de laagste Body Mass Index. Het zou kunnen zijn dat er vooral naar het effect van een lagere BMI is gekeken in plaats van daadwerkelijke fysieke activiteit.”
Volgens Beekman zijn er binnen onder de ‘fanatieke sporters’ en ‘bankhangers’ rokers te vinden. Daarom is het niet mogelijk om een vergelijking te maken tussen een roker die sport en een niet-roker die niet sport. “Het bericht in De Telegraaf doet een beetje voorkomen alsof je beter kunt gaan fietsen en beginnen met roken. De belangrijkste boodschap is eigenlijk dat naast het effect van roken, óók het niveau van fysieke activiteit een serieus effect heeft.”
Conclusie
Het onderzoek naar lichaamsbeweging en roken waarover diverse media berichtten, kent nogal wat beperkingen. Zo is het gebaseerd op gegevens van patiënten en dus niet representatief voor de algemene bevolking. Het is daarom niet te checken of niet sporten ongezonder is dan roken. Wel is te weinig bewegen, net als roken, een risicofactor voor de gezondheid.
