Op 1 februari plaatste de NOS een artikel over politiegeweld in de VS. The Washington Post en Mapping Police Violence houden al sinds 2013 de geweldsincidenten nauwkeurig bij en rapporteerden recent een nieuw record in het aantal doden in de VS als gevolg van het politiegeweld.
In de grafiek hieronder wil de NOS laten zien hoe het aantal doden door politiegeweld in de afgelopen jaren is toegenomen. De grafiek is gebaseerd op data van Mapping Police Violence.
Bron van de grafiek
De grafiek is te vinden onder de kop: “Aantal doden na politiegeweld in Amerika blijft stijgen, is er na Floyd niks veranderd?” (NOS, 1 feb. 2023). Aanleiding voor het nieuwsbericht is de begrafenis van Tyre Nichols, die in januari omkwam door politiegeweld. In het artikel worden speciale elite-eenheden in de Amerikaanse politie genoemd ‘die hechten aan macht’ en waarin ‘een cowboy-mentaliteit’ heerst als mogelijke oorzaak voor het excessieve geweld.
De grafiek laat zien hoe het aantal gedode Amerikanen over de afgelopen tien jaar fluctueerde tussen de ca. 1045 en 1190 personen.
Waarom krijgt deze grafiek een waarschuwing?
Deze grafiek is een lijndiagram dat het aantal Amerikanen weergeeft dat door politiegeweld is omgekomen. Op de horizontale as staan de jaren waarover cijfers beschikbaar zijn: 2013 tot 2022. Op de verticale as staan de aantallen doden uitgezet. Opvallend is dat de verticale as begint op 1000, dan een onderbrekings-teken weergeeft en vervolgens met stapjes van 25 oploopt tot 1200 gedode Amerikanen.
De cijfers in de NOS-grafiek lopen uiteen van 1045 tot 1190. Dat is een verschil van 145 personen met een gemiddelde stijging van ca.1,5 procent per jaar. De verschillen zijn dus klein. De claim van het artikel is dat de aantallen doden door politiegeweld blijven oplopen. Die claim is waar, en dat is al erg genoeg. Maar de grafiek laat een veel extremere toename zien dan de werkelijkheid. Hoe erg het beeld vertekent door het radicaal afsnijden van de verticale as, wordt duidelijk als we de correcte grafiek ernaast plaatsen.
Een andere organisatie die geweld door de Amerikaanse politie monitort en dezelfde bronnen gebruikt als de NOS, het Police Brutality Center, beantwoordt de vraag of het aantal doden door politiegeweld is toegenomen met: het aantal schommelt rond de duizend per jaar en blijft opmerkelijk consistent.
Wanneer wel een ingekorte Y-as?
Anders dan in een staafdiagram (zie deze aflevering van Grafiekpolitie) is het in een lijndiagram soms geoorloofd om de verticale as niet op nul te laten beginnen. Dat is bijvoorbeeld zo wanneer de grafiek temperaturen weergeeft. De nul op die verticale as representeert namelijk geen afwezigheid van iets (zoals in de NOS-grafiek nul geen doden zou betekenen), maar nul graden Celsius. Deze nul berust op een afspraak voor de schaal die we hanteren. Geven we dezelfde temperaturen weer in een grafiek op de schaal van Fahrenheit, dan komt de grafiek er heel anders uit te zien (0 graden Fahrenheit = -17.78 graden Celsius). In de grafiek van de NOS is er echter geen reden om van de standaard af te wijken op deze gronden.
Een andere reden om niet op nul te beginnen kan zijn wanneer je kleine verschillen wilt weergeven die toch relevant zijn. Als je lichaamstemperatuur maar 2 graden afwijkt van de standaard 37 graden Celsius is dat een duidelijke indicator dat het niet goed met je gaat. Terwijl het verschil tussen een schoolklas van 28 of 30 kinderen weinig uitmaakt. Mogelijk wilde de NOS de kleine verschillen graag beter weergeven en is de verticale as daarom ingekort.
Commentaar NOS
Er is niets mis mee om bij een lijngrafiek de Y-as niet op nul te laten beginnen, reageert Wilma Haan, adjunct-hoofdredacteur van NOS Nieuws:
De regel dat dat wel hoort, geldt inderdaad voor staafdiagrammen. Voor lijndiagrammen is het volkomen acceptabel van dit principe af te wijken, als dit het verhaal ondersteunt. En dat is hier duidelijk het geval: er is een stijging, hij is klein, maar hij is er wel. Dat wordt simpelweg niet inzichtelijk met een grafiek waarbij de Y-as op nul begint.
Een grafiek beginnen bij 0 is een arbitraire stelregel en kan onnodig of zelfs onwenselijk zijn. Dat heeft niets te maken met het verdraaien van statistieken maar met tonen wat relevant en nieuwswaardig is. In het geval van dit nieuwsverhaal hebben we met deze grafiek context geboden aan het feit dat het aantal slachtoffers in 2022 een recordhoogte heeft bereikt en dat er over de afgelopen 10 jaar een stijging te zien is.
Nieuwscheckers beoordeelt de grafiek desondanks als misleidend, omdat de steile stijging een sterkere toename suggereert dan gerechtvaardigd door de cijfers. Die suggestie heeft op lezers een zelfde soort uitwerking als bij een staafdiagram waarvan de Y-as niet op 0 begint, zo blijkt uit een Amerikaans onderzoek uit 2020.
De onderzoekers lieten proefpersonen verschillende soorten grafieken met en zonder afgekapte Y-assen beoordelen. Daaruit bleek dat ook lijndiagrammen met een ingekorte Y-as lezers de indruk geven dat de ontwikkeling heftiger is dan wanneer de Y-as op 0 begint.
Wij bevelen daarom een weergave aan zoals in onze gecorrigeerde versie, of staafdiagrammen zoals in weergave van Mapping Police Violence hieronder, waaraan de NOS de cijfers ontleende.
