Tunnel onder synagoge heeft niks te maken met kindermisbruik

Een recent ontdekte tunnel onder de Chabad-synagoge in New York werd gebruikt voor (ritueel) kindermisbruik en/of mensenhandel.

Onwaar

Het verhaal rond de tunnels onder het orthodox Joodse Chabad-centrum in Crown Heights, New York, kreeg aandacht door een serie opmerkelijke video’s op sociale media. Deze video’s lieten een opengebroken muur zien, ‘de tunnel’, en een confrontatie tussen jonge mannen in orthodox Joodse kleding en de politie. 

Het account ‘FrumTikTok’ op Twitter, dat zichzelf omschrijft als onderdeel van de Orthodox Joodse gemeenschap, deelde oorspronkelijk deze video’s, zonder antisemitische intenties. In een interview met Foxnews vertelt de man achter het account over de onverwachte enorme aandacht die de video’s vervolgens kregen: “Ik legde mijn telefoon weg voor de nacht en toen ik wakker werd, had de thread meer dan 50 miljoen views en begonnen nieuwsmedia al verslag te doen van het verhaal.” Inmiddels heeft hij de video’s verwijderd vanwege de vele antisemitische reacties en beweringen die erover gemaakt werden.

Verschillende Twitter-accounts met een groot bereik gebruikten de video’s namelijk om ten onrechte te suggereren dat de tunnel gebruikt werd voor het misbruiken of ontvoeren van kinderen. Vaak gepaard met antisemitische uitspraken of stereotypes. In Nederland schrijven bekende misinformatieverspreidende websites, zoals Dissident en Frontnieuws, over de tunnels met claims van seksueel misbruik. Ook het populaire Instagram-account Cestmocro deelde een post over het verhaal, met nadrukkelijke verwijzing naar de aanwezigheid van matrassen in de tunnels.

Centraal in de vele complottheorieën over de tunnel staat de claim (of insinuatie) dat de tunnel gebruikt zou zijn voor het (ontvoeren en) misbruiken van kinderen. Deze interpretaties van de video’s zijn meer gebaseerd op antisemitische stereotypen en vooroordelen dan op daadwerkelijke bewijzen, die ontbreken namelijk volledig. In plaats daarvan verwijzen de beweringen vaak naar een vlekkerige matras en kinderstoel, die in de video’s te zien zijn. Ook haalden een aantal posts oude verhalen over misbruik binnen de Chabad-gemeenschap erbij als ‘bewijs’, hoewel deze verhalen van jaren eerder zijn en niets te maken hebben met de tunnel.

Wat was er dan wél aan de hand met deze mysterieuze tunnel? Volgens bronnen als The Jewish Chronicle, Rolling Stone, Vice en The New York Times, heeft de tunnel te maken met een intern religieus en ideologisch conflict binnen de Chabad-Lubavitch beweging, een belangrijke stroming binnen het Chassidisch jodendom. Binnen een deel van deze Lubavitch-beweging in New York, specifiek een groep studenten die bekend staan als de “Tzfatim“, wordt de overleden Rabbi (spiritueel leider) Menachem Mendel Schneerson als de Messias beschouwd. De ontdekte tunnel, ongeveer 18 meter lang, zou door deze groep zijn gemaakt als onderdeel van een strijd om controle over het hoofdgebouw van de beweging, om het gebouw uit te breiden zoals zij geloven volgens de wensen van de Rabbi.

Deze poging tot “uitbreiding” vond plaats zonder de goedkeuring van de bredere Chabad-gemeenschap en zonder de benodigde gemeentelijke vergunningen. Bij een poging om de illegaal gegraven tunnel dicht te maken, ontstond er een heftige confrontatie. Een aantal mannen, vermoedelijk Tzfatim, reageerde door houten panelen van de synagogemuur te trekken en nam de ruimte in om het dichtmaken van de tunnel tegen te gaan. Dit escaleerde tot een conflict waarbij de politie moest ingrijpen en ongeveer tien personen werden gearresteerd. Deze arrestaties hadden ook niks te maken met beschuldigingen van kindermisbruik, maar met vernieling en verstoring van de openbare orde.

Motti Seligson bevestigde de arrestatie van een groep “extremistische studenten” in een bericht dat hij deelde namens Chabad. Ook laat hij weten dat het gebouw gesloten zal blijven in afwachting van een structurele veiligheidscontrole. Hij omschrijft de gebeurtenissen rondom de tunnel als “diep verontrustend voor de Lubavitch-beweging en de Joodse gemeenschap wereldwijd” en sprak de hoop uit dat de heiligheid en het decorum van deze heilige plaats snel hersteld zouden worden.

Hoewel de tunnel dus eigenlijk te maken heeft met een vrij niche intern conflict in de Chabad-Lubavitch gemeenschap in New York, kreeg dat conflict wereldwijde aandacht, met wijdverspreide misinformatie en antisemitische complottheorieën op sociale media. Wat zit er achter de razendsnelle verspreiding van zulke heftige en vaak antisemitische beweringen en complottheorieën over de ’tunnel’ op social media? 

Er zijn een aantal factoren die daarbij hebben meegespeeld, die te maken hebben met elementen uit het verhaal zelf, met de timing en met (gebrek aan) moderatie op socialemediaplatforms. 

Allereerst, de timing. Dit gebeurde in een periode van toenemend antisemitisme, mede door de situatie rondom de Israëlische belegering van Gaza. Verschillende accounts en publieke figuren, die vaak eerder al antisemitische uitspraken deden, hebben gebruik gemaakt van het conflict om antisemitische boodschappen te verspreiden, vaak vermomd als kritiek op Israël, maar zonder enige daadwerkelijke connectie met het lopende conflict. Een aantal van deze figuren deelde ook de beweringen over kindermisbruik in de tunnel. 

Op Twitter komt die toename ook nog eens bovenop een al bestaande toename van antisemitisme op het platform sinds Elon Musk het bedrijf overnam. Onderzoek van CASM Technology en ISD wijst uit dat het aantal Engelstalige antisemitische tweets meer dan verdubbeld is. Deze aanzienlijke toename van antisemitische berichten op Twitter na de overname door Elon Musk is deels het gevolg van wijzigingen in het moderatiebeleid en überhaupt minder aandacht voor contentmoderatie. Daarmee heeft Musk een online ruimte gecreëerd waarin antisemitische uitingen gemakkelijker een groot publiek kunnen bereiken.

Ten slotte is er nog het verhaal zelf. Vice noemt de gebeurtenissen “irresistible catnip for conspiracy peddlers” (gefundenes Fressen voor complotdenkers). Dat komt vooral omdat de beweringen en complottheorieën over kindermisbruik in de tunnels voortbouwen op een lange geschiedenis van antisemitische stereotypen en samenzweringstheorieën, waaronder ‘bloedsmaad’-complottheorieën (Engels: ‘blood libel’, in het Nederlands ook bekend als ‘bloedsprookje’), die beweren dat Joden christelijke kinderen ontvoeren en ritueel misbruiken. In een aantal van de tweets over de tunnel wordt zelfs direct verwezen naar deze geschiedenis, door bijvoorbeeld Simon van Trente te noemen, die een prominente rol speelt in de geschiedenis van bloedsmaad.

Complottheorieën over tunnels en kindermisbruik zijn ook niet nieuw, zoals blijkt uit recente populariteit van dit soort verhalen in de Qanonbeweging en de “satanic panic” rond de McMartin kleuterschool in de jaren ’80, waarbij ouders overtuigd raakten dat hun kinderen in geheime tunnels onder de school werden misbruikt. Het enige ‘bewijs‘  bleek vals te zijn. 

Mike Rothschild, auteur van Jewish Space Lasers, legt in een artikel van Rolling Stone uit: “Als er twee dingen zijn waar moderne complottheorieën door geobsedeerd zijn, dan zijn het wel Joodse mensen en geheime tunnels, dus het is duidelijk dat Joodse mensen die geheime tunnels graven alarmbellen doen afgaan bij mensen – zelfs als het doel van de tunnels volkomen banaal blijkt te zijn.” De complottheorieën en beweringen die gedeeld worden over de tunnel, zijn daarmee niet alleen schadelijk voor de Chabad-gemeenschap in New York, aldus Rothschild: “Alle Joodse mensen worden ermee afgeschilderd als onbetrouwbaar, geheimzinnig en kliekerig.” 

De bewering dat een tunnel onder de Chabad-synagoge in New York gebruikt werd voor kindermisbruik en mensenhandel is gebaseerd op antisemitische complottheorieën en onwaar. In werkelijkheid heeft de tunnel te maken met een intern conflict binnen de Chabad-Lubavitch beweging en is er geen enkel bewijs dat kinderen of kindermisbruik iets met de tunnel te maken hebben.