Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
VVD: Als het aan PvdA en GroenLinks lag, was de maximumstraf voor doodslag nog altijd 15 jaar gevangenis.
Oordeel
Onwaar
Bron van de bewering
Voor een veilig Nederland moet je niet bij GroenLinks en PvdA zijn, verkondigde partijleider Mark Rutte op 5 maart tijdens de aftrap van de VVD-campagne in Dordrecht. Als voorbeeld noemde hij onder meer dat de twee linkse partijen tegen een wet hadden gestemd die de maximumstraf voor doodslag verhoogt naar 25 jaar.
Op 21 februari postte de VVD op Twitter en Instagram hier ook al over. De strekking van de de posts (zie de tweet hieronder) was dat als het aan de PvdA en GroenLinks ligt, daders van doodslag na 15 jaar celstraf weer op vrije voeten komen, terwijl ze dankzij de VVD na 15 jaar nog steeds achter tralies zitten.
Waarom dit onwaar is
Op 21 februari 2023 stemde de Eerste Kamer in met het verhogen van de maximumstraf op doodslag: van 15 naar 25 jaar. Eerder, op 10 mei 2022, was de Tweede Kamer hier al mee akkoord gegaan. Beide keren stemden GroenLinks en PvdA tegen de verhoging naar 25 jaar. Maar het is niet zo dat zij 15 jaar als maximum wilden handhaven.
Waarom hogere straf voor doodslag?
In december 2018 schoot Bekir E. de 16-jarige scholiere Hümeyra dood in de fietsenstalling van haar school in Rotterdam. Hij werd in 2019 aanvankelijk veroordeeld voor doodslag en kreeg veertien jaar cel en tbs met dwangverpleging opgelegd.
De hoogte van de straf leidde tot veel kritiek, de familie van Hümeyra was woest. De persrechter zei na de uitspraak dat het verschil in maximale straf tussen doodslag en moord te groot was geworden en riep de politiek op om te kijken of een maximale gevangenisstraf van 15 jaar voor doodslag, zoals in de wet stond, nog wel passend was.
Vervolgens ging de minister van Justitie aan de slag met een wetswijziging. De reden daarvoor was dus het grote verschil in strafmaat voor moord en doodslag.
Wat is het verschil tussen moord en doodslag?
Bij moord en doodslag gaat het om het opzettelijk dodelijk van een persoon. Bij moord is er sprake van een vooropgezet plan, terwijl dat bij doodslag niet het geval is; het doden gebeurt dan in een opwelling. Daarom is de strafmaat voor moord hoger dan voor doodslag.
In 2006 was de maximale straf op moord verhoogd van 20 naar 30 jaar (naast de mogelijkheid van levenslange gevangenisstraf), terwijl de maximale gevangenisstraf voor doodslag al sinds 1886 op 15 jaar stond. Omdat het verschil tussen 15 en 30 jaar wel erg groot was, kwam de minister van Justitie in 2021 met het wetsvoorstel om de maximale gevangenisstraf voor doodslag te verhogen naar 25 jaar.
20 of 25 jaar als maximale gevangenisstraf?
In het Tweede Kamerdebat over het wetsvoorstel waren de politieke partijen verdeeld over wat het maximum moest gaan worden: 20 of 25 jaar. PvdA en GroenLinks benadrukten tijdens het debat dat ze het ermee eens waren om de maximum gevangenisstraf voor doodslag te verhogen.
GroenLinks, D66, ChristenUnie en Volt dienden een amendement [pdf] in om de maximale celstraf te verhogen naar 20 jaar in plaats van 25 jaar, zoals de minister wilde. Dat amendement kreeg geen meerderheid in de Tweede Kamer.
Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde voor de verhoging naar 25 jaar. PvdA en GroenLinks stemden hiertegen, hoewel ze de oude maximale strafmaat van 15 jaar te laag vonden. Ook in de Eerste Kamer stemden ze tegen de verhoging naar 25 jaar.
Bekir E. werd in 2021 in hoger beroep overigens toch veroordeeld voor moord en kreeg 20 jaar cel en tbs.
Conclusie
GroenLinks en PvdA stemden in zowel de Tweede als de Eerste Kamer tegen de verhoging van de maximale gevangenisstraf op doodslag van 15 naar 25 jaar. Maar beide partijen wilden wél een verhoging naar 20 jaar. Het klopt dus niet dat als het aan GroenLinks en PvdA had gelegen de maximumstraf voor doodslag nog altijd 15 jaar gevangenisstraf zou zijn, zoals de VVD beweerde.
Deze factcheck is uitgevoerd in het kader van de gezamenlijke factcheckmarathon van het AD, Nieuwscheckers en Pointer (KRO-NCRV) in de aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen op 15 maart 2023. De factchecks zijn te vinden op de websites van Nieuwscheckers, van AD en van Pointer.
