Defensie-uitgaven van Rusland en Europese NAVO-landen gaan ongeveer gelijk op

Europese NAVO-landen geven 405 miljard euro uit aan defensie en dat is 3 keer meer dan Rusland.

Onnauwkeurig

De Europese Unie wil zich gaan herbewapenen met het plan ReArm Europe vanwege oplopende geopolitieke spanningen. Er moet 800 miljard euro meer aan defensie uitgegeven worden, maar in de Tweede Kamer werd op 11 maart met een nipte meerderheid tegen het plan gestemd. Alle vijf Kamerleden van de SP stemden tegen het plan.

Op 13 maart gaf Jimmy Dijk, fractieleider van de SP, in de Tweede Kamer tijdens een debat over de Europese top van 20 en 21 maart een van zijn redenen om tegen ReArm Europe te stemmen. Hij zei dat de Europese NAVO-leden 326 miljard euro uitgeven aan defensie en dat dit drie keer zo veel is als Rusland uitgeeft. Meer dan genoeg volgens hem.

Op diverse socialemediakanalen doet Dijk deze uitspraak ook. Op 19 maart zette hij een video van zijn uitspraak uit de Tweede Kamer op Instagram. Ook deed hij de claim op 19 maart en 24 maart op X, maar noemt hij 405 miljard euro in plaats van 326 miljard euro. Hetzelfde geldt voor een post op het X-account van de SP van 24 maart. Hoeveel gaven de Europese NAVO-leden in 2024 dan uit aan defensie?

De Europese NAVO-lidstaten gaven gezamenlijk geen 326 miljard euro uit aan defensie in 2024, maar de landen van de Europese Unie wel. Dat blijkt uit cijfers van de Europese Raad. De 405 miljard wordt daarnaast genoemd in een opinieartikel van Martin Broek en Wendela de Vries, onderzoekers naar wapenhandel. Zij hebben het echter over dollars in plaats van euro’s.

Als we de cijfers gepubliceerd door de NAVO zelf [pdf] er bij pakken, kunnen we de 405 miljard reproduceren. Op pagina 8 van de pdf staan de defensiebudgetten van de NAVO-lidstaten tweemaal: bedragen gebaseerd op prijzen en wisselkoersen uit 2024 en gebaseerd op constante prijzen en wisselkoersen uit 2015. Die constante prijzen worden gebruikt om naast de huidige uitgaven ook te laten zien hoe de uitgaven zijn als gecompenseerd wordt voor inflatie.

De 405 miljard is gebaseerd op de prijzen uit 2015: als we het defensiebudget van Canada in 2024 (24,5 miljard dollar) aftrekken van de totale defensie-uitgaven van Canada en Europese NAVO-lidstaten (430 miljard dollar), komen we uit op 405,6 miljard dollar. Dit is ongeveer 374 miljard euro op 24 maart 2025. En als we kijken naar de bedragen gebaseerd op prijzen uit 2024, komen we uit op 476 miljard dollar of ongeveer 439 miljard euro. 

Dijk vergiste zich in eerste instantie dus met het bedrag. Waar hij sprak van NAVO-lidstaten, had hij het eigenlijk moeten hebben over EU-lidstaten. Niet alle landen die lid zijn van de NAVO, zijn ook lid van de Europese Unie en vice versa. Zo zijn Ierland en Cyprus wel EU-leden, maar geen NAVO-leden en is het Verenigd Koninkrijk wel deel van de NAVO, maar niet van de EU. Hier komt het verschil tussen de 326 miljard en 405 miljard waarschijnlijk vandaan. Deze fout corrigeerde Dijk dus snel, maar hij heeft het nog steeds over euro’s terwijl hij refereert naar een bedrag in dollars.

Hoe zit het dan met de vergelijking met Rusland? Volgens het International Institute for Strategic Studies (IISS), waren de Russische defensie-uitgaven in 2024 13,1 biljoen roebels of 145 miljard dollar. Doen we dit keer drie, dan krijgen we 435 miljard dollar, wat nog steeds minder is dan de uitgaven van Europese NAVO-lidstaten (476 miljard dollar). 

Een kanttekening die het IISS bij deze Russische uitgaven plaatst is dat door koopkrachtpariteit (ppp, van purchasing power parity) de reële Russische uitgaven veel hoger liggen. Ppp is een manier om de koopkracht van twee landen te vergelijken en geeft aan hoeveel valuta van een land je nodig hebt om hetzelfde uit te kunnen geven voor de valuta van een ander land. 

Volgens een rapport van het IISS [pdf] kan een Russische roebel in Rusland meer militaire productie kopen dan een dollar in de Verenigde Staten dat kan. Zo betalen de Russen bijvoorbeeld minder aan loonkosten voor soldaten dan Europeanen en Amerikanen. Daarom zou het volgens het IISS beter zijn om ppp als conversie tussen de roebel en de dollar te gebruiken in dit geval boven de standaard wisselkoers. Gebaseerd op ppp, heeft Rusland in 2024 462 miljard dollar uitgegeven.

Een vergelijkbare conversie is voor Europa lastig volgens het IISS omdat Amerikaanse wapens worden ingezet in Europese NAVO-landen. Maar als we deze Russische uitgaven vergelijken met het absolute bedrag dat in Europa uitgegeven wordt, zien we dat ze ongeveer op hetzelfde niveau liggen: 462 miljard dollar tegenover 476 miljard dollar.

We hebben Jimmy Dijk om een reactie gevraagd, maar hier heeft hij nog niet op gereageerd.

Dat Europese NAVO-lidstaten 362 miljard euro uitgaven aan defensie in 2024, klopt niet. Jimmy Dijk verwart hier NAVO-uitgaven met EU-uitgaven, een fout die hij snel corrigeerde. Maar de 405 miljard euro die hij daarna noemde, is op meerdere vlakken ongenuanceerd. Ten eerste verwart hij euro’s met dollars. Verder noemt hij ook een bedrag dat is gebaseerd op prijzen uit 2015 en niet uit 2024. De daadwerkelijke uitgaven bedragen eerder 476 miljard dollar. Verder onderschat Dijk de Russische defensie-uitgaven: die liggen qua koopkracht eerder rond de 462 miljard dollar dan rond de 145 miljard dollar. De huidige Russische en Europese NAVO-uitgaven liggen ongeveer op hetzelfde niveau.