“Wij willen niet afhankelijk zijn van Rusland of Saoedi-Arabië”, valt te lezen in het verkiezingsprogramma van D66. De partij doelt hiermee op de Europese afhankelijkheid van fossiele brandstoffen uit deze twee landen. In plaats van gas en olie te importeren, moet Europa deze brandstoffen volgens D66 vervangen door groene alternatieven, om vervolgens geheel onafhankelijk te worden van andere staten. Is dat mogelijk? Ja, maar niet voor 2050.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
“In theorie is het haalbaar om al onze energie op een groene manier te winnen. Praktisch is het een ander verhaal”, vertelt hoogleraar Geert Verbong van de TU Eindhoven. Hij is gespecialiseerd in de overgang van oude naar nieuwe energie. “We zien de laatste jaren een verschuiving. Waar Europa eerst vooral olie importeerde uit Saoedi-Arabië, is die markt zich nu meer op Rusland gaan focussen. Ook steeds meer van ons gas komt daar vandaan.” En dat zal de komende dertig jaar volgens Verbong niet veranderen. Het is ronduit te duur.
Russisch gas
Maar eerst even een stapje terug. Want in hoeverre zijn Nederland en de rest van de Europese Unie afhankelijk van Rusland en Saoedi-Arabië voor de toevoer van ruwe brandstof, en dus ook voor energie? “Tot halverwege de jaren ‘90 kwam ongeveer een kwart van onze olie uit Saoedi-Arabië, nu is dat nog een kleine 10%. Rusland heeft inmiddels dat volledige aandeel van Saoedi-Arabië overgenomen”, aldus Verbong. “Rusland wordt echt steeds belangrijker voor energie in de Europese Unie”.
In 2014 kopte de NRC : “Nederland het minst afhankelijk van Russisch gas”. In 2013 kwam 6% van het totaal verbruikte gas uit Rusland. Voor veel Europese landen blijkt dat percentage inderdaad hoger te liggen; Estland, Letland, Litouwen en Finland zijn bijvoorbeeld volledig afhankelijk van Rusland als het op gas aankomt. En ook Duitsland is gebonden aan de Russen: 40% van de Duitse jaarvoorraad komt direct van Gazprom, het grootste aardgasbedrijf van Rusland.
Die relatieve onafhankelijkheid van Nederland lijkt de komende tijd wel gewaarborgd. Hoewel De Volkskrant vorig jaar april nog een artikel publiceerde met de claim dat ook Nederland steeds afhankelijker wordt van Russisch gas, is daar niks van waar, volgens Marijn Rijken van onderzoeksinstituut TNO. “Eigenlijk is al ons geïmporteerde gas voor doorvoer naar het buitenland. Zelf hebben we het helemaal niet nodig”, vertelt hij. “Ook de verminderde gaswinning uit Groningen heeft daar geen invloed op, we kunnen het eventueel zelfs nog uit de Noordzee halen. Het zijn andere Europese landen die Rusland echt heel hard nodig hebben. Die gaan voorlopig beslist niet onafhankelijk worden”.
Fors prijskaartje
Een verschuivende afhankelijkheid dus: Saoedi-Arabië lijkt minder belangrijk te worden voor de energievoorziening van de Europese Unie, Rusland lijkt nu dat stokje over te nemen. D66 wil daarentegen juist af van die afhankelijkheid en Russisch olie en gas vervangen door groene alternatieven. “Ik weet niet hoe snel D66 dit ideaal wil realiseren, maar voor 2050 is niet realistisch”, vertelt Verbong. Hoewel D66 niet schrijft hoe snel ze af willen zijn van de Europese afhankelijkheid van Rusland, staat er op andere plekken in het programma wel dat doelstelling is om Europa in 2050 alleen nog groene energie te laten produceren.
“Technisch is het in principe allemaal al mogelijk. Gas kan bijvoorbeeld al prima vervangen worden door energie uit biomassa”. Volgens Verbong is dat dan ook niet het probleem: “Het is het economische aspect dat voor problemen zorgt. Er hangt nogal een, om het maar zacht te zeggen, ‘fors prijskaartje’ aan het vervangen van al onze huidige vormen van energie voor milieubewuste constructies. Ik durf geen absolute getallen te noemen”.
Dat betekent volgens Verbong trouwens niet dat Nederland en de EU niet investeren in nieuwe energie. “Allesbehalve, er worden bijvoorbeeld ook al minder internationale gasleidingen gebouwd om de toevoer zo snel mogelijk te beperken. Dat is een sterk signaal om rustig aan eens na te denken om over te gaan stappen op nieuwe energie”.
Conclusie
Onafhankelijk ‘willen’ zijn van Rusland en Saoedi-Arabië op Europees niveau blijft voorlopig ook echt bij ‘willen’. Het is op dit moment ronduit te duur om over te stappen op een volledig groene energievoorziening. Grote delen van de EU zullen dan ook nog wel even afhankelijk blijven van onder andere Russische fossiele brandstoffen. Nee, het is geen onrealistische wens van D66 om die Europese onafhankelijkheid proberen te bewerkstelligen, maar de realisatie zal nog wel even op zich laten wachten.
